Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
obywatelskiej,miałobyćgorszeodżyciafilozofa,czyliżyciawcnocie
intelektualnej.Degradacjępatriotyzmukontynuowaliwczesnochrześcijańscy
polemiści,którzytwierdzili,żenajwiększaludzkalojalnośćnależysiępaństwu
Bożemu(Kościołowi),anieziemskiemu.Pierwszymcenionymmyślicielem,
któryuznałpatriotyzmzaniekwestionowanedobro,byłNiccolòMachiavelli,ale
zdajęsobiesprawę,żeniejesttonajbardziejszanowanyautorytet.„Kocham
ojczyznębardziejniżwłasnąduszę”–napisałMachiavelliwliściedoprzyjaciela
FrancescaVettoriego10.Skorojednakwiemy,żeniewierzyłwistnienieduszy
(
anima
),totrudnouznaćjegodeklaracjęzawyrazprawdziwegodylematu,ale
chodziłomuoto,żeuduchowionamiłośćdoojczyznymożezastąpićkażdą
zasadęznaturywyższąlubszersząniżojczyzna.
Jakkażdaformamiłości(lublojalności)miłośćdoojczyznyzależypoczęści
odobiektuuczuć.Patriotyzmnieoznaczabezrefleksyjnejaprobatywmyśl
hasła„maracjęczybłądzi,jednaktomojaojczyzna”,leczzależy
odprzestrzeganiaprzezniąpewnychnormpostępowania.„Bywzbudzić
toupodobanie–napisałEdmundBurkew
Rozważaniachorewolucji
weFrancji
–naszkrajpowiniensiępodobać”11.Cóżrobić,jeślinaszaojczyzna
nieprzestrzegatychnorm?Cowtedy?Jakpostaramsięwykazać,patriotyzm
nieoznaczanigdyślepegoprzywiązania,leczodwołujesięzawszedorozumu
irozsądku.Tecechywymagająnietylkonamysłu,lecztakżedziałania,jeśli
niespełniamynaszychwłasnychoczekiwań.
Rodzisięrównieżpytanieoto,cosprawia,żeumiłowanieojczyznyjest
uczuciemgodnympodziwu.WsłynnejmowiepogrzebowejPerykleswzywa
Ateńczyków:„niechajdzieńwdzieńpatrząnapotęgępaństwainiech
jepokochają”12.Czymiłośćdoojczyznyjakoformaerotycznegoprzywiązania
zmuszanasdoignorowaniawadukochanej?HannahArendtzastanawiałasię
kiedyś,czywogólemożnakochaćabstrakcjępokrojuojczyznytworzonejprzez
milionyludzi,którychnigdyniezdołasiępoznać13.Czymiłośćniejest
uczuciem,któremożemyokazywaćtylkojednostkom?Cóżrobić,jeślimiłość
doojczyznykłócisięzinnymiformamilojalności–wobecrodziny,przyjaciół
lubwspólnotyreligijnej?Każdy,ktoprzeczytałkiedyś
Antygonę
Sofoklesa,nie
możemiećwątpliwości,żekonfliktmiędzylojalnościąwobecrodziny
alojalnościąwobecojczyznyjestrówniestary,coliteraturaZachodu.Totylko
częśćzagadnień,którezamierzamporuszyćwobronietego,conazywam
„oświeconympatriotyzmem”.
Nietwierdzę,żepatriotyzmznalazłsięnakrawędzizaniku–wręcz
przeciwnie–leczżewkręguosóbwykształconychzacząłuchodzićzamoralnie
wątpliwy.Naimprezachsportowychtysiąceamerykańskichpatriotówwstają
dohymnunarodowego,alewystarczyrzucićhasłopatriotyzmunakampusie
uniwersyteckim,żebywpierwszejkolejnościusłyszećkąśliwąuwagęSamuela
Johnsona,żepatriotyzmtoostatniadeskaratunkudlałajdaka14.Wskazuje
