Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zadaniapracyastanbadańproblematykiodpowiedzialności|15
zintuicyjno-technicystycznymsposobemujmowaniaodpowiedzialnościwpra-
wieczyninieodzownymzaczerpnięciezdorobkutejpierwszejdziedziny.
Filozofiaodpowiedzialnościpodejmujeprzedewszystkimproblematykętak
zwanejodpowiedzialnościmoralnej.Czywięcniejestbłędemodnoszenieuwag
sformułowanychodnośniedoodpowiedzialnościmoralnej-będącejstrictepoję-
ciemetycznym-doodpowiedzialnościwogóle,azwłaszczadoodpowiedzialno-
ściprawnej?12Zasadniczowliteraturzeprzedmiotudostrzegamytrzypodejścia
wtejsprawie.
Wświetlepodejścia,któremożnachybanazwaćkompleksowym,twierdzi
się,żejestwspólnydlawszystkichnaukspołecznychczyhumanistycznychob-
szarbadańproblematykiodpowiedzialności,odwołującysięzarównodoustaleń
dokonanychwfilozofii,jakiwprawieorazwinnychnaukach(chociażbynaukach
kognitywnych,etyce,psychologii).Takiepodejścieprzyjęlimiędzyinnymi:Alf
Ross,HerbertL.A.HartiAntonyDuffczyPeterCane,awpolskiejnauceprawa
WiesławLang.Wdalszychrozważaniachwypadniepodzielićpoglądwłaśnietej
grupyfilozofówprawa(ifilozofówperse).Filozofiajestniejakonaukąnadrzęd-
nąwstosunkudonaukprawnych,wtymsensie,żebadaodpowiedzialnośćjako
taką,anaukiprawnebadajątylkoszczególnyprzypadekodpowiedzialności,to
jestodpowiedzialnośćprawną.
Pogląd,żeodpowiedzialnośćprawnajestczymśzasadniczoodmiennym
ododpowiedzialnościmoralnej,uzasadniasięnajczęściej,wskazując,iżtermi-
nu„odpowiedzialnośćprawna”używasięwszczególnychsytuacjach,odmien-
nychodtych,doktórychodnositermin„odpowiedzialność”etykaczyfilozofia
wogólności.Wkonsekwencjiprzyjmujesię,żedoanalizyodpowiedzialności
prawnejnienadająsiękoncepcjeformułowanewokółtakzwanejodpowiedzial-
nościmoralnej.Jesttopodejście,które-jakmożnasądzić-podzielająwna-
ukachprawnychzwłaszczadogmatycy(tzn.przedstawicieleszczegółowychnauk
prawnych)orazprzynajmniejniektórzyfilozofowieprawa.Jeżeliodpowiedzial-
nośćprawnaniepodzielaistotnychcechodpowiedzialnościmoralnej,wówczas
bezprzedmiotowejestosadzanieodpowiedzialnościprawnejwszerokimfilozo-
ficznymietycznymkontekścieiwyciąganiezustaleńfilozofówwnioskówdoty-
czącychpojmowaniaodpowiedzialnościwprawie.
12Np.wedlepogląduJ.Feinberga,wyrażanegowzbiorzeesejówDoingandDeserving,odpo-
wiedzialnośćprawnajestczymśzasadniczoróżnymododpowiedzialnościmoralnej.Zob.tenże,
DoingandDeserving:EssaysintheTheoryofResponsibility,Princeton1970,wszczególności
esejpt.ProblematicResponsibilityinLawandMorals.
