Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
TeatrfantastykiwRękopisieznalezionymwSaragossie…
15
niegórowałabezinteresownaciekawośćregułgry,obowiązujących
wświatowymteatrze.Topoczucieteatralnościświataniezrodziło
wautorzeRękopisu…chęcijegozanegowaniawimięboskichwarto-
ści.TakwięcpomiędzyPascalowskąflnędząświata”aPotockiegowra-
żeniemteatralnościświataniewystępujążadnebliższezależności:
obajwyprowadziliztychtwierdzeńcałkowicieodmiennewnioski13.
Rozpoznanieteatralnościrzeczywistościleżyzatemniejakoupod-
stawświatopogląduPotockiego,Rękopiszaśdajetemuwyrazwuczy-
nieniuośrodkiemfabułymaskaradyozaskakującychrozmiarach,gdzie
przestrzeniąkreowaniateatralnejiluzjistajesięfantastyka.
wskazywanewliteraturzeprzedmiotunastawienieparodystyczne
wobeckonwencjiliteraturycudownościowejipowieścigrozy14przybiera
wRękopisiemiędzyinnymipostaćspiętrzeniatypowychdlanichele-
mentówkonstrukcjiświataprzedstawionego,nazwaneprzezFrançois
Rossetaflwystawącałegoarsenałuliterackiego,którymposługująsię
autorzyfantastyki”15.Taspecyficzna,głębokoprzemyślanaisilniejed-
nocześnieteatralnaorganizacjadziełaPotockiegoorazszeregnarzu-
cającychsięobrazówflpisarzawtrakciepisaniaiczytelnikawtrakcie
czytania”16skłaniajądotraktowaniautworujakopowieścimetaliterac-
kiej,problematyzującejkwestiefantastycznegoflświatotwórstwa”.In-
scenizowanafantastykaodsyłaoczywiściedotreściracjonalistycznych,
jakoświeceniowawalkazprzesądamiiwiarąwupiory,Rękopisjest
bowiemmocnozakorzenionywXVIII-wiecznymracjonalizmieiscjen-
tyzmie17,jednakistotnastajesiętutakżeobserwacjaczynnościpo-
znawczychludzkiejpsychikiwobecniewytłumaczalnychzjawiskoraz
refleksjanadsposobamikreowaniafantastycznychświatów(iichde-
konstrukcji).
13J.Ryba:Poszukiwaczeprawdy:BlaisePascaliJanPotocki.w:Oświecenie:
kultura–myśl.Red.J.Platt.Gdańsk1995,s.153–154.
14GrzegorzZającdotychformparodiowanychdodajejeszczedawnyromans
zjegozamiłowaniemdocudowności(G.Zając:„RękopisznalezionywSaragossie”
przykłademfabuływariacyjnej.w:Intersemiotyczność.Literaturawobecinnychsztuk
[iodwrotnie].Red.S.Balbus,A.Hejmej,J.Niedźwiedź.Kraków2004,s.408).
15F.Rosset:wmuzeumgatunkówliterackich:JanaPotockiego„Rękopisznale-
zionywSaragossie”.flPamiętnikLiteracki”1985,z.1,s.66.
16Ibidem,s.67–68.
17DominiqueTriairekonstatuje:flFantastykaniemainnychźródełponadsu-
biektywne.Jednostka,czyteżściślemówiąc,dysfunkcjamentalnajednostki,stwa-
rzaświatfantastyczny,któryniejestniczyminnymjakświatemfantazmatycznym.
Potockizachowujespokojnąpewność,żeświatmieścisięwdokładnychparametrach
wyznaczonychprzezNewtona,LinneuszaczyBuffona”(D.Triaire:Efektykomiczne
w„RękopisieznalezionymwSaragossie”.w:F.Rosset,D.Triaire:ZWarszawydo
Saragossył,s.236).
