Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
żek,którepostanowiłamszerzejomówićwniniejszejmonografii.Tacecha
twórczościpisarzyżydowskichnaWęgrzechstawiaprezentowanąliteraturę
wkontrzedopierwszychdziełpodnoszącychtematZagłady,napisanych
winnychjęzykach,aprzedewszystkimkażezrewidowaćustaleniabada-
czy,wyraźniewskazującychnapreferowaniewpierwszejfaziepisarstwa
poświęconegoZagładzieściśleokreślonychgatunków,przedewszystkim
dziennika,relacjiireportażu49.JakpamiętamyzpracBarelaLanga,którego
głoswybrzmiałnajsilniejwdebacieonniebezpieczeństwach”kryjącychsię
wliterackościtekstówpoświęconychSzoa,nauprzywilejowanejpozycjimiało
sięznaleźćpisarstwohistoryczne
50
,któreniezniekształcałoobrazunazistow-
skiegoludobójstwajęzykiemmetaforczysymboli,gdyżstawiałosobieza
podstawowyceldokumentowaniewydarzeńirzetelneprzedstawianiefaktów,
azatemwybierałokonkretidosłowność,którychtocech–jaksugerował
badacz–zzałożenianiemożnabyłoprzypisaćutworomposzukującymbar-
dziejwyrafinowanychformartystycznegowyrazu.Dodatkowymargumentem,
przesądzającymoprymacienarracjihistorycznej,miałbyćdystansczasowy,
wiążącysięzprzepracowaniemtraumwojennych,cooznaczałouzupełnia-
nieznanychfaktówsubiektywnąinterpretacjązdarzeń,atoautomatycznie
prowokowałodowłączanianarracjioZagładziedodyskursufiguratywnego
51
.
Tymczasemwęgierscyautorzyzrelacjonowaliswojewojenneprzeży-
cia,wybierającniemalzakażdymrazemdrogęeksperymentu,tworząctym
samymbezprecedensowezjawiskowświatowejliteraturze.Niewpisalisię
więcwschematgatunkowegopodziałupisarstwaoZagładzie,wktórym
wpierwszejfazie(czaswojnyitużponiej)miałyprzeważaćtekstyskupio-
nenafaktografii,awkolejnychgatunkiśmielsze,bardziejnliterackie”.Dla
porównania,kiedywproziepolskiejlat1945-1949ndominujeobrazzgliszcz
iruin,materialnegoiduchowegoupadkuEuropy”52(reprezentowanywteks-
tachodchodzącychodfikcjinarzeczsurowejnprawdynieartystycznej”,choć,
oczywiście,zdarzałysięodtejreguływyjątki,jakCzarnypotokLeopoldaBucz-
49Problememnliteraturydokumentuosobistego”zajmowałsięm.in.R.Zimand,Dia-
rystaStefanŻ.,Wrocław1990.
50B.Lang,Przedstawianiezła:etycznatreśćaliterackaforma,w:Nazistowskieludobójstwo:
aktiidea,przekł.A.Ziębińska-Witek,Lublin2006,s.138.
51
PoglądyBarelaLangaspotkałysięzszerokądyskusją,wktórejpodnoszonoargumen-
tymającedowodzićsłusznościangażowaniajęzykaliterackiegowliteraturzedotyczącej
Zagłady.Zob.A.Ziębińska-Witek,ProblemyreprezentacjiHolokaustu,w:Zagłada.Współczesne
problemyrozumieniaiprzedstawiania,red.P.Czapliński,E.Domańska,Poznań2009,s.143-
145idalej.Zob.także:S.DeKovenEzrahi,Holokaustazmieniającesięgranicesztukiihistorii,
przekł.M.Michalski,nLiteraturanaŚwiecie”2004,nr1-2,s.163-181;H.White,Realizm
fguralnywliteraturzeświadectwa,w:Prozahistoryczna,przekł.R.Borysławski,T.Dobrogoszcz,
E.Domańskaetal.,Kraków2009,s.201-218.
52D.Krawczyńska,Krytykakultury,w:LiteraturapolskawobecZagłady(1939-1968),red.
S.Buryła,D.Krawczyńska,J.Leociak,Warszawa2012,s.455.
21
WydawnictwoNaukoweUAM–wszelkieprawazastrzeżone
