Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WPROWADZENIE
2.WOKÓŁTEORETYCZNYCHASPEKTÓW„WYKLUCZANIASPOŁECZNEGO”
Kategoria„wykluczeniaspołecznego”,wtymtakżei„etnicznego”,upowszechni-
łasięwnaukachspołecznych,anastępniewretorycepolitycznejidyskursiepublicz-
nymwostatnichdwóchdekadachubiegłegowieku.Zostałanastępnieprzejętaprzez
agendyadministracjipublicznejorazinstytucjeeuropejskie,aprzeciwdziałanietemu
zjawiskustałosięjednymzgłównychdeklarowanychcelówpolitykispołecznejrea-
lizowanejzarównonapoziomiekrajowym,jakinapoziomieUniiEuropejskiej9.
Samopojęcie„wykluczaniaspołecznego”określaalienacjęlubniedostateczny
udziałjednosteklubgrupspołecznychwszerszymspołeczeństwie,wjegogłów-
nychobszarachfunkcjonowaniaorazinstytucjachpublicznych,którewynikają
zichcechspołecznych,jaknp.pochodzeniaetnicznego,rasowegoitp.Wskazuje
zjednejstronynaniezdolnośćosobylubgrupyosóbdonormalnegofunkcjonowania
wspołeczeństwie,azdrugiejnajejlubichwielowymiarowoniekorzystnepołożenie
społeczne10.
Wśródkategoriispołecznychnajczęściejwskazywanychjakodotkniętebądźza-
grożonewykluczeniemspołecznymwymieniasiębezrobotnychiubogich,aobok
nichosobystare,niepełnosprawneibezdomne,oodmiennychorientacjachreligij-
nych,kulturowych,czyseksualnych,chorychpsychicznie,dyskryminowanychpoli-
tycznie,atakżeimigrantów,uchodźcóworazprzedstawicielimniejszościetnicznych
(narodowych,rasowych,językowychitp.)11.
Wliteraturzeprzedmiotuwyróżniasiędwasposobydefiniowaniapojęcia„wy-
kluczeniaspołecznego”.Pierwszy–partycypacyjny–mówioograniczeniachlub
całkowitymbrakuuczestnictwajednostekigrupspołecznychwważnychsferachży-
ciaspołecznegoipublicznego12.Drugi–dystrybucyjny–akcentujeograniczenielub
brakdostępudoważnychzasobówiusługspołecznych,zwłaszczatakichjakdostęp
dorynkupracy(zatrudnienieiotrzymywaniestałegodochodu),oświaty(wykształ-
cenie),systemuświadczeńspołecznychiopiekizdrowotnej.
Wykluczeniespołecznetraktujesięjakozjawiskonegatywne.Choćjestonołą-
czonegłówniezesferąnierównościspołecznych,toodnosisięjetakżedoinnych
płaszczyznżyciaspołecznegoikulturowego13.Wliteraturzeprzedmiotupodkreśla
się,żewykluczeniejestzjawiskiempowszechnym,występującymwkażdymspo-
łeczeństwie.Pozostajejegoimmanentnącechą,choćistotaicharakter,zasięgoraz
9RuthLister,Bieda,przeł.A.Stanaszek,WydawnictwoSic!,Warszawa2007,s.96–97.
10KazimierzW.Frieske,Społecznewykluczenie:onicowaniupojęć,w:StanisławaGolinow-
ska,ElżbietaTarkowska,IrenaTopińska(red.),Ubóstwoiwykluczeniespołeczne.Badania–meto-
dy–wyniki,InstytutPracyiSprawSocjalnych,Warszawa2005,s.55–62.
11DorotaLepianka,Czymjestwykluczaniespołeczne?Wprowadzeniedoeuropejskichdebat
natematekskluzji,„KulturaiSpołeczeństwo”2002,nr4.
12AnthonyGiddens,Socjologia,przeł.A.Szulżycka,WydawnictwoNaukowePWN,Warsza-
wa2004,s.346–353.
13KrzysztofFrysztacki,Wokółistoty„społecznegowykluczenia”orazspołecznego„włącze-
nia”,w:JolantaGrotowska-Leder,KrystynaFaliszek(red.),Ekskluzjaiinkluzjaspołeczna.Diag-
noza–uwarunkowania–kierunkidziałań,WydawnictwoEdukacyjneAkapit,Toruń2005,s.18.
9
