Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WPROWADZENIE
intensywnośćwykluczeniasązawszezróżnicowanewzależnościodczasówhisto-
rycznychikontekstuspołeczno-kulturowego14.
Wprowadzeniepojęcia„wykluczeniaspołecznego”spowodowałoodejścieodin-
dywidualnietraktowanychprzyczynnegatywnejsytuacjijednostkilubzbiorowości
narzeczuwzględnieniacharakteruichrelacjizotoczeniemspołecznym,związków
zresztąspołeczeństwaitymiobszaramiżyciaspołecznego,zktórychsąlubmogą
byćwykluczane.JakpiszeElżbietaTarkowska,pojęcietokierujeuwagęw„stronę
wymiaruspołecznego,wkierunkuoddziaływaniaspołeczeństwa,którewyklucza
imarginalizuje,któresięniesprawdzawzapewnieniujednostkom,grupomizbio-
rowościompełnegouczestnictwawżyciuspołecznym.Kategoriataeksponujerolę
kontekstuspołecznego,pokazujepewnegorodzajuchorobęspołeczeństwawpostaci
słabościwięziibrakusolidarności”15.
Innącechąwyróżniającąpojęcie„wykluczeniaspołecznego”jestjegowielowy-
miarowość,większaodinnychtradycyjnychkategoriianalizysocjologicznej(jak
np.biedy)16.Obejmujeononietylkospołeczneiekonomiczne,aletakżekulturo-
weipolityczneformyiobszarymarginalizacji.Teostatniepolegająnabrakugło-
suiwpływunadecyzjewsprawachistotnychdladanychgrupspołecznychoraz
ichwycofanieobywatelskie.Zkoleiwymiarkulturowyzawierazjednejstronyza-
gadnienianiedostatkuuczestnictwawżyciukulturalnymkrajuorazbrakudostępu
donowoczesnychtechnologiiinformatycznychikomunikacyjnych(jaknp.Inter-
netu).Wszerszejperspektywiespołecznejwspomnianepojęcieobejmujeodmowę
uznaniaorazdeprecjonowanietożsamościkulturowychispołecznych,costajesię
szczególnieważnedlagrupobyczajowychietnicznych.
Kolejnąwłaściwościąkategorii„wykluczeniaspołecznego”jestkierowanieuwa-
gibadawczejnietylkonaobecnystanzmarginalizowanejjednostkilubgrupy(wy-
kluczeniebierne),aletakżenajegorozumieniejakoprocesuwczasie,nadziałanie
instytucjiorazgłównychaktorówspołecznychprzyczyniającychsiędospołecznej
ekskluzji(wykluczanieaktywne).Socjologowieposzukujątutajmechanizmówspo-
łecznychodpowiedzialnychzamarginalizacjęosóblubgrupspołecznychorazkumu-
lacjęwnichróżnychwymiarównierównościspołecznych.
Pojęcietowswoimrodowodzieteoretycznymnawiązujedoidei„solidarności
społecznej”(obecnejwmyślisocjologicznejodczasówEmile’aDurkheima),czego
wyrazemjestścisłepowiązanietejproblematykizkwestiamispójnościspołecznej17.
Przeciwieństwem„wykluczeniaspołecznego”,takżeetnicznego,pozostajebowiem
„włączenie”–„inkluzja”,czyliintegracjaosobylubgrupyzszerszymspołeczeń-
stwemipaństwem,jegoinstytucjamiiwartościami.Wtymceluorganizujesięspe-
14MichelFoucault,Szaleństwoispołeczeństwo,w:MichelFoucault,Filozofia.Historia.Po-
lityka.Wybórpism,przeł.D.Leszczyński,L.Rasiński,PWNWarszawa–Wrocław2000;Adam
Ostolski,Dyskurswładzy.FilozofiapolitycznaMichelaFoucaulta,„Etyka”2003,nr36.
15ElżbietaTarkowska,Ubóstwoiwykluczeniespołeczne...,s.342.
16KazimierzW.Frieske,Społecznewykluczenie–różnepoziomyanalizy,w:BarbaraRysz-Ko-
walczyk,BarbaraSzatur-Jaworska(red.),Wokółteoriipolitykispołecznej,Aspra-Jr,Warszawa2003.
17GeorgeRitzer,Klasycznateoriasocjologiczna,przeł.H.Jankowska,ZyskiS-kaWydawni-
10
ctwo,Poznań2004,s.133.
