Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MariaCieśla-Korytowska
świadczenia),iłączącyobydwiepostawy(Coleridge-zjednejstrony
Pantisokracja,Słowik,zdrugiej-Pracabeznadziei),aniteżniejeston
tożsamyzpogodnymtonemutworu
10
.Wtwórczościwiększościpisa-
rzyzapewneprzeplatająsięutworyosmutnejbądźradosnejtematyce,
opesymistycznejluboptymistycznejwymowie(choćzdecydowanienie
uwszystkich-uniektórych,zwłaszczaromantykówtakich,jakMus-
set,Lermontow,Słowacki,przeważają,czywręczwyłącznieobecnesą
tonyponure,melancholijne,aniekiedyrozpaczliwe,zaświzjaświata
jestzdecydowaniepesymistyczna,podczasgdyuWordswortha,na
przykład,wyraźnieprzeważatonacjaradosna).
Zazwyczajuważasię,jakmówiłam,żeromantyzmpogrążonybył
bezresztywsmutkuipesymizmie
11
.Możnajednakwysunąćiinną
tezę:myoptymizmuromantycznegoniezauważamy,boprzywykli-
śmypatrzećnańjaknaskładowączegośinnego,widzimyposzczególne
idee,zawartewwypowiedziachtychczyinnychtwórcówokresuro-
mantyzmu,niemyślącotym,żeoptymizmnieoznaczakonieczniewe-
sołości,takjakpesymizmnieoznaczakonieczniesmutku.Optymizm
topatrzeniewprzyszłośćiwiarawto,żebędzieonataka,jakiejbyśmy
pragnęli;pesymizm-żebędzietaka,jakiejsięobawiamy.Wskrajnych
przypadkachmówićmożemyooptymizmiedziełsmutnych,anawet
10Chrzanowskimówił(hierarchizującje)ooptymizmieipesymizmie„nastrojowym”
-wynikającymzchwilowego(spowodowanegookolicznościamizewnętrznymi)samo-
poczucia,„empiryczno-refleksyjnym”,będącymowocemdoświadczeńżyciowychirozmy-
ślanianadnimi(Optymizmi...,s.459)oraz„teoretycznym,filozoficznym”-wynikającym
zwyznawanychpoglądów.Jegozdaniemmająonenietylkoróżnepodłożapsychiczne,ale
iróżneprzedmioty.Jednipatrząwesołoalbosmutnonawłasneżycie,inninietylkonawłasne,
alenp.nażyciecałegojednegonarodualboicałejludzkości;jedniwierząwpostępkulturyma-
terialnejiumysłowej,aleniemająwiarywpostępkulturymoralnej,innizaświerząiwjedno,
iwdrugie,itd.(s.461).Patrzenie„smutne”lub„wesołe”jakookreśleniapesymistycz-
negobądźoptymistycznegoświatopoglądutooczywisteskrótymyślowekrytyka;do-
raźnegopoczuciaszczęścia,radościczyzadowolenianienależyzapewneutożsamiać
zpostawąoptymistyczną,któraniewynikazchwilowegodoznania,leczjesttrwalszym
(choćniekiedyzmiennym)elementemświatopoglądu.Rzeczzdajesięinaczejrozstrzy-
gaćTatarkiewicz,pisząc,iżpesymistycznypoglądnaświatzawszemiałjakieśkompensaty.
Niekiedyłączyłsięzoptymistycznympoglądemnażycieprzyszłe-jakwwiekachśrednich.
Alboznadziejąnaszczęścieprzyszłychpokoleń-jakupesymistycznychmeliorystówXIXwie-
ku.Godziłsięzpogodąduchainawetzprzywiązaniemdożycia-jakustarożytnychGreków.
Alboprzynajmniejzhedonizmem-jakupesymistówOświecenia.Oszczęściu,s.443.Nie
traktowałabymjednakoptymizmujako„kompensacji”;wwieluprzypadkachwystępuje
bowiemsamodzielnie.
11PoglądI.Chrzanowskiegojestdośćwyjątkowy(por.przyp.6).
~60~
