Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Oniektórychprawidłowościachrozwojurzeźbygór...
Rzeźbaterenówgórskichiwyżynnych(inietylko)jestwyjątkowymelemen-
temśrodowiskaprzyrodniczego(geoekosystemów)-arenązmianzachodzących
wśrodowisku.Jeststałym,bodajjedynymwymiernymgeometrycznieskładni-
kiemśrodowiska,któryłączniezokrywającymijąglebamiiczęstoodziedziczony-
miutworamipokrywowymi(eluwiami,deluwiami,koluwiamiiin.)zarejestrował
zmiany,jakiezaszływprzeszłości.
Tabędącawdynamicznejrównowadzerzeźbaterenujestzarazemregulatorem
współcześniezachodzącychzmianitych,którychmożemyoczekiwaćwprzyszło-
ści.Rozwiniętanapodłożugeologicznymgeometriakrajobrazudyktujekierunki
przepływuenergiiimaterii,będącrównocześniepowoliadaptowanądozmienia-
jącychsięwarunków.
Przekształcenierzeźbyinspirowanezmianamiklimatudokonujesięprzy
udzialetransformacjiekosystemów,azwłaszczazbiorowiskroślinnych.Towła-
śnieszataroślinna(ijejdegradacja)sąmodyfikatoramitypuinatężeniagłównych
procesówrzeźbotwórczych.Dlategotakistotnejestposzukiwaniełącznegospoj-
rzenianasystemyekologiczneigeomorfologiczne,wktórychfunkcjonujątesame
prawawymianyenergiiiobieguwody,substancjimineralnychiorganicznych(Vi-
lesiin.2008).
Współcześniedziałająceczynnikihydrometeorologiczneitektonicznepro-
wadządoprzekształceńodziedziczonejrzeźby.Szczególnąrolęodgrywajązdarze-
niaekstremalne,gdyzostająprzekroczonewartościprogowedlainicjacjiróżnych
procesów.Ichzasięgczasowyiprzestrzennymożebyćniezmierniezróżnicowany
inakładasięnamozaikowyukładgeoekosystemów.Szczegółowerozpoznanieme-
chanizmówprzepływuenergiiimateriipozwalazrozumiećefektyzjawiskzareje-
strowanewformachiosadach.Tazłożonośćczasowairóżnorodnośćprzestrzen-
nawinnabyćśledzonazwłaszczapoprzezzintegrowanymonitoringobieguwody
imaterii.Uproszczenia,generalizacjaioperowaniewartościamiśrednimi(wielo-
letnimi,rocznymiczynawetdobowymi)zacierająrzeczywistemechanizmyzmian
iprowadządobudowaniaschematów,np.typustałychwartościprogowychprze-
kształceńform,któreczęstoodbiegająodrzeczywistychrelacji.
Wniniejszejmonografiistaramsięukazaćrolęróżnychczynnikówwprocesie
stałegoprzystosowywaniarzeźbydozmieniającychsięwarunkówtektonicznych,
klimatycznych,ekologicznych(zingerencjączłowiekawłącznie)poprzezilustrowa-
nietychzmianprzykładamizobszarówgórskichiwyżynnych,atakżeichakumu-
lacyjnychprzedpolinaterenieEurazji.Szczególniedotyczytoregionów,wktórych
prowadziłembadaniawstrefieumiarkowanejwilgotnej(Karpaty),kontynentalnej
-półsuchej(ChangajwMongolii)itropikalnej-monsunowej(wschodnieHimalaje,
wyżynaMeghalaja).Pragnęzwrócićuwagęzarównonapoligeniczność,jakipoli-
chronicznośćrzeźbytychobszarów,zwłaszczawczasieostatniegocykluglacjalno-
interglacjalnego.
