Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
StanisławSulowski
Niewieluchciałosięzastanawiaćnadtym,żeistniejewielkaróżnica
międzyfaktamiprzyrodyaludzkimizachowaniami.
Należyjednakprzypomnieć,żeArystotelespojmowałpolitykęjako
ogólnąnaukęodziałaniuludzkim.Politykabyławedługniegoczęścią
filozofiipraktycznej.Ludziesąwięcpodmiotamipolitykiidziałają.
Aprzecieżczłowiek–wmyślformułyindividuumestineffabile-jest
trudnymprzedmiotembadań.Stądteżwątpliwościcodotego,czynauki
ścisłemogązbadaćczłowiekaijegodziałaniawsferzepolityki.Czło-
wiekjestistotąświadomąiracjonalnąnaswójsposób,atoniepozwala
nabadaniejegodziałańnarzędziaminaukprzyrodniczych.LeszekNo-
wakujmujetownastępującysposób:HOsobliwościąrobotywłaściwej
badaniuświataludzkiegojestinterpretacja”28.Faktyniemówiąsame
zasiebie,bofaktysątworzoneprzezludziwkonkretnymhistorycz-
nieczasieiotoczeniu,izawszesąinterpretowaneprzezludzizgodnie
zichprzekonaniamiiwyznawanymiwartościami.RobertoEsposito
zauważył,żeHNaukiścisłeniemogąrozpoznaćrzeczywistościczłowie-
ka–egzystencji–ponieważczłowiekniemawłaściwienaturyalboteż
ponieważjegonaturajestwistocienienaturalna”29.Możnaprzyjąćza
HannahArendt,żeistniejecośtakiego,jakkondycjaludzka,któranie
jesttożsamaznaturąludzką;możeztegowzględuNicolòMachiavelli
wswoimczasie–wbrewdominującemuwodrodzeniupozytywnemu
obrazowiczłowieka–uznał,żenajistotniejszącechączłowiekajestego-
izm,którywokreślonychokolicznościachzawszeprowadzidozepsucia,
aniedorealizacjidobrawspólnego.Machiavellemuzawdzięczamyto,
żezpolitykipojmowanejwwymiarzeaksjologicznymwydzieliłmecha-
nizmypanowaniaiwalkiowładzę.Wpodobnymstyluwypowiadająsię
RichardRortyiJohnGray.WedługGrayakoncepcjaczłowiekajako
istotyrozumnejimoralnej,przekazananamprzezklasycznyliberalizm,
niemażadnegozwiązkuzpoglądemodoskonałościnaturyludzkiej,
niewysuwateżżadnychoczekiwań,żeludzkośćzjednoczysięwokół
wspólniewyznawanejidei30.Możemypowtórzyć,żeindividuumestinef-
fabile,iniedasięnagruncieracjonalizmuodkryćstaleobowiązujących
regułpostępowaniawpolityce.ZkoleiznanywęgierskifilozofJános
Kisuważa,żeHpolitykajestdomeną,wktórejniewystarczająceprze-
28
L.Nowak,Oukrytejjednościnaukspołecznychinaukprzyrodniczych,http://www.
staff.amu.edu.pl/~epistemo/Nowak/kontakt.htm,s.5.
29
R.Esposito,Pojęciapolityczne...,s.143.
30
J.Gray,Liberalizm,tłum.R.Dziubecka,WydawnictwoZnak,Kraków1994,s.111.
