Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
KanonZagłady
najwyżej-zaabsorbowanekategoriąposthistorii.Tymsamymzastrzeżenia
wobectechnikpostmodernistycznegopowieściopisarstwałącząsiętakżezdość
szerokorozpowszechnionymprzeświadczeniem,żewstosunkudoposzczegól-
nychpojawiającychsięwkontekścieZagładyformliterackichtegonurtu,takich
jak:powieśćmetahistoryczna(metahistoricalromance),dokudrama(docudrama)
ifikcjafaktu(fctionoffact),możnamówićtylkooprzedstawianiuhistorii
wkategoriachliterackiegoeksperymentu,znamionującegoniestosownąwtym
miejscuironię,będącązarazemobjawemkulturowegowyczerpaniaiposthi-
storycznegoznużenia7.Zrozumiałeobawy-równieżbadaczysympatyzujących
znurtem,takichjakHaydenWhite-przedmożliwościąprzedstawienialudo-
bójstwawformiekomediialboludycznejfarsypociągajązasobąuzasadnioną
podejrzliwośćkomentatorówwstosunkudotekstówoperującychtakimikatego-
riamiestetycznymi,jakironiaizamierzonyretorycznybrakpowagi.Największy
skandalkryjesiębowiemwmożliwościopowiedzeniaoShoahbezhistorycznej
ietycznejramyodniesienia,acozatymidzie,wpotencjalnymprzekształceniu
gownajwiększyhorror,czyliwliterackąfikcję.
Zapewneniebezpowoduibyćmożeteżztejsamejprzyczynypodobne
literackieodniesieniadotematuZagładywgatunkachliteraturypopularnej
wiążąsięzwyklezczęstowyrażanymprzezkomentatorówprzeświadczeniem
onaruszeniuprzezautorówtychdziełgranicstosownościiprzekroczeniuprzez
nichetycznychzasad.Ichmożliwanludyczna”lektura,atakżeewentualne
podporządkowanietematuregułomliterackiejkonwencjimożebudzićgłębokie
obawy,podobniejakimmanentnangatunkowa”skłonnośćtychtekstówdoprio-
rytetowegotraktowaniafabułyponadhistorią.Równieżmożliwośćczęściowego
wykorzystaniawobrębietychgatunkówelementówuprzywilejowanychkate-
goriikanonu,tj.świadectwa(testimony),narracjihistoriograficznejistrategii
typowychdlapóźnomodernistycznejprozyopartejnadoświadczeniukryzysu
przedstawienia,czypołowicznesięgnięciepoformy,którewkontekścietego
zjawiskaHaydenWhiteokreśliłmianemnzdarzeniamodernistycznego”,wydaje
siędośćproblematycznymusprawiedliwieniemwykorzystaniamoralniepodej-
rzanejliterackiejformy.Wanalizietychliterackichartefaktównapierwszyplan
wysuwasięzregułyponuremementomachinae,tj.monotonneprzypominanie
ouwikłaniuprzedstawieniawprzewidywalneregułygatunkowychkonwencji.
Podobnieinterpretacyjneznużeniengrązkonwencjami”-doświadczonejednak
zzupełnieinnejperspektywy-dajeosobieznaćwwielulekturachpostmoder-
nistycznegopisarstwa,eksponującegoironicznydystanswobecformyiniemal
nietzscheańskinadmiarhistorycznejsamowiedzy.
OilezatemkanonliteraturyZagładyukształtowałypisarskiepraktyki
imodeleliterackichpaktów,odnoszącesiędokategoriiświadectwa,dokumentu
7B.Lang:Przedstawianiezła…Zob.teżH.White:Prozahistoryczna.W:Tenże:Proza
historyczna.Red.E.Domańska.Kraków2010.
