Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział2.Nadużycieprawawpostępowaniucywilnym
zwyczaje,wykorzystywaniuprawabyła-mającawymiarprocesowy-
instytucjaexceptiodoligeneralis(praesentis).Miałaonapostaćzarzutu
podstępuiznajdowałazastosowanietam,gdzieroszczeniepowoda
byłouzasadnionewświetleiuscivile,jednakrobieniezniegoużytku
obrażałowdanymmomenciedobreobyczajeipretorskiepoczucie
sprawiedliwości136.Znaczenietejinstytucjidotyczyłojedynieprawa
materialnego,araczejsamegoactio,czylisamej,związanejzistnieniem
tegoprawa,możliwościwniesieniaskargi.Actiochroniłobowiemprawo
powodatylkowówczas,jeżelipozwanemuniesłużyłoexceptio,które
uchylałoactiopowoda,chybażepowódpowołałinnejeszczeokolicz-
ności(replicatio)uchylająceekscepcję137.Rzymianieniedokońcajednak
zdawalisobiesprawę,żechodzituoprawopodmiotowe138.Procesbył
dlaRzymiansposobemnadużyciaprawa,formą,wjakiejdotegonad-
użyciamożedojść(takzresztąjestdodzisiaj).Dlategoprawnicy
rzymscy,opierającsięnaprawieobywatelskim(iuscivile)inaprawie
pretorskim(iuspraetorium),wyróżnialidziedzinęprawaidziedzinę
prawawzastosowaniu139.Rzymianieniezastanawialisięjednak,czy
isamprocesjakotaki-traktowanyniezależnieodprawapodmiotowego
prywatnego-oraznormyprocesowemogąbyćrównieżprzedmiotem
nadużycia140.Niemniejjużwtamtychczasachpojawiałysięregulacje
prawne,któremożnauznaćzazalążekkonstrukcjinadużyciapraw
procesowych.ChodziprzedewszystkimoKodeksJustyniana,który
rozszerzająciusiurandumcalumniae,wprowadziłinstytucjęzobowią-
zaniasięstrondozaniechaniajakiejkolwiekszykanywobecprzeciwnika
wprocesie141.Miałaonapostaćprzysięgiskładanejalboprzezpowoda
nażądaniepozwanego,wktórejpowódprzyrzekał,żeniewytoczył
powództwadlaszykany,alboprzezpozwanegonażądaniepowoda,
wktórejpozwanyzapewniał,żeniebędziebroniłsięzpodobnymza-
136T.Justyński,Nadużycie...,s.27.
137I.Koschembahr-Łysakowski,Przepisyustawyaprawowprawieciwilnem(studium
zdziedzinyprawaporównawczego),RocznikPrawniczyWileński,Wilno1935,s.42.
138M.Pyziak-Szafnicka(w:)System...,t.I,s.677.
139I.Koschembahr-Łysakowski,Przepisy...,s.42.
140K.Piasecki,Nadużycie...,s.21ipowoływanyprzezniegoR.dePina,Lamoraliz-
zasiondelprocesso(w:)ScrittigiuridiciinmemoriadiPieroCalamandrei,t.II,Padova
1958,s.183inast.
141T.Bukowski,Rozstrzyganieokosztachprocesucywilnego,Warszawa1971,s.52.
52