Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
stępuwytoczyliproces29.Miastabyłyscenąnędzyiwyzysku,
licznychbuntówirewoltpolitycznych,takichjakosławiony
ruchluddystów(1811-1812)30,tragicznawskutkachdemon-
stracjawManchesterze,zwanaPeterloo(1819)czywlatach
40.czartyzm.Równoleglerozwijałysięsocjalizmutopijny
inieudaneprojektyidealnychwspólnot,np.NewHarmony
RobertaOwena(1827).
Wtymwłaśnieokresieobokzaangażowanychpolitycznie,
częstoradykalnychruchówzaczęłysiępojawiaćróżneposta-
cisamopomocyzmierzającejdozwiększeniabezpieczeństwa
bytowegorobotnikówmiejskich.Najpopularniejszeinajstar-
szeznich,tzw.friendlysocieties,początkowoprzypomina-
jąceodtworzonąnabrukumiejskimwspólnotęwiejskązjej
wszelkimizaletami(wymianausług,bliskiewięzi,funkcja
towarzyska),zczasemcorazbardziejinstytucjonalizowałysię
istrukturyzowały.Towarzystwawzajemnejpomocynawy-
padekpożaru,chorobyczyśmiercizabezpieczałyodnagłych
wypadkówlosowych,alestopniowoichdziałalnośćprzyjmo-
wałarównieżbardziejregularneformy,jakchoćbywzajem-
negokształcenia.Wprostzśrodowiskarobotniczegowyrósł
teżruchzwiązkówzawodowych,którepoczątkowomiałyje-
dynietroszczyćsięowarunkipracy,zczasemjednakstały
sięfaktycznąreprezentacjąrobotnikówwparlamencie.Wspo-
mniećwreszcienależykooperatywyspożywczezpionierami
zRochdalenaczele,wpierwszejpołowiewiekufunkcjonują-
cenamałąskalę,dopieroporoku1840zyskującecorazwięk-
29JerzyJedlicki,Światzwyrodniały.Lękiiwyrokikrytykówno-
woczesności,Warszawa2000,zwłaszczarozdziałnProcesprzeciwko
miastu”.
30Nazwanluddyści”pochodziodnazwiskarobotnikaNedaLudda,
którypodobnojakopierwszy,jeszczewwiekuXVIII,zniszczyłobsłu-
giwanąprzezsiebiemechanicznąprzędzarkę.Ruchrobotnikównisz-
czącychmaszyny,sięgającynawetlat60.XVIIIwieku,byłreakcjąna
wczesnąfazęindustrializacji;wlatach1811-1812osiągnąłapogeum.
Zob.LudwikBazylow,Historiapowszechna1789-1918,Warszawa1986,
s.186.Por.HannuSalmi,EuropaXIXwieku.Historiakulturowa,przeł.
AgnieszkaSzurek,Kraków2010,s.6-8.
30
