Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10Wprowadzenie
Badaniamorfologiczneprzeprowadzasiępoprzezanalizęelementówkraj-
obrazumiastadostępnychbezpośredniejobserwacji,doktórychnależą:plan
miasta,typzabudowyiformyużytkowaniaprzestrzenimiejskiej-wścisłej
korelacjizprzekazamipośrednimi,głównieźródłamipisanymi.Najważniej-
szajestanalizaplanumiasta,składającegosięzulic,działekbudowlanych
orazzabudowywobrębiedziałek.MichaelR.G.Conzenprzeprowadza
jąwujęciuewolucyjnym-odformypierwotnejdopostaciwspółczesnej,
uwzględniającformypośrednieorazprzeobrażenia,jakiezaszływplanie
miastawokreślonymczasie.Koterdokonujejejwujęciuretrospektywnym,
metodąrekonstrukcjiplanumiasta.Głównymźródłeminformacjiwbada-
niachmorfologicznychsązatemmateriałykartograficzne(Conzen1960;
Koter1969;Moudon1997;Koter,Kulesza2008).
Jednymzgłównychcelówbadańmorfologicznychmiastajestodtworzenie
procesupowstawaniajegosubstancjifizycznej(zwanejteżurządzeniami
trwałymi),tj.wszelkichformarchitektonicznychorazurbanistycznych,
odwzorowanychwplaniemiasta,anastępnieujawnienieetapówjejroz-
woju,analizacechwłaściwychjejwdanymmomenciedziejowymoraz
charakteruprzemian.Procestenmożnaporównaćdopełnometrażowego
filmuskładającegosięze„stop-klatek”
.Planmiasta,mającyokreślonądatę
wykonania,stanowizapis,zktóregomożnaodczytaćstanzaawansowania
różnychprocesówmorfologicznychwposzczególnychczęściachmiasta
(Golachowski1971;Koter1994;Schenk2011).
Zakresczasowybadańmorfologicznychjestszeroki,zwyklewiększyaniżeli
tylkohistorycznyczasistnieniamiasta.Chcączrozumiećwspółczesnykraj-
obrazmiasta,należyprześledzićjegoewolucjęiokreślićprzemianymorfolo-
giczne,jakiezaszły.Podczasanalizynienależypomijaćformstarszych,które
zewzględunadziałanieczynnikadziedzictwastarszychformosadniczych
zachowałysięwnowejprzestrzeni.Jesttozwiązanezwystępowaniemzjawi-
skatzw.konserwatyzmuprzestrzennegoformosadniczych,któryprzejawia
sięwwiększejnaogółtrwałościtychformniżsamejsytuacjispołecznej,
którajepowołaładożycia.Ztegopowoduwplanachwielumłodychmiast
możnaznaleźćlicznereliktystarszych,całkowiciejużniefunkcjonalnych,
feudalnychukładówosadniczych(Ostrowski,Szafer,Trzebiński1957).
Wśródprzemianmorfologicznychwyróżniasię,obokpodstawowych
(wypełnianiaiuzupełnianiaelementamimorfologicznymi),procesyprze-
kształcaniaistniejącychstrukturprzestrzennych.Proceswypełnianiapolegana
tworzeniunowychelementówmorfologicznychwobrębieistniejącychjedno-
steklubukładówmorfologicznych,copowodujezmianęzwartościzabudowy,
przyczympierwotnyukładplanupozostajeczytelny.Procesuzupełniania
macharakterekstensywnyipolegagłównienatworzeniunowychjednostek,
przezcoprzemianystarychsąmniejintensywne.Procesprzekształcania
