Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
17
2007,Eco2007,2008])3.Należyjednakżeprzyjąć,żeskorodziełasztuki,mimo
różnorodnościgatunkowej,odwiekówbyłyłączonewjednąszerokąkategorię
myślową,powinnaistniećpewnawspólnacecha,nadającaimswoistycharakter.
Poszukiwaniadifferentiaspecificadziełasztukibyływielokrotniepodejmo-
wanewhistoriiludzkości.Wśródtakichcechnależywymienić:mimesis,piękno,
formę,ekspresję,przeżycieestetyczneiwstrząs.Wstarożytnościwyróżnikiem
dziełasztukibyłazasadamimesis(gr.naśladowanie,odwzorowanie,łac.imitatio),
zgodniezktórąconditiosinequanondziełasztukistanowiodtwarzanieświata
realnego4.Poglądtakipanowałweuropejskiejkulturzeprzezponaddwadzieścia
wieków,występowałwróżnychodmianachiposługiwałsięróżnąterminologią.
OdXVdoXVIIIw.niebyłoterminuczęściejstosowanegoniżimitatio[Tatar-
kiewicz1988].NajbardziejradykalnapostaćteoriipowstaławXVIIIw.(sztuka
naśladujerzeczywistość,aletylkodoskonałą).Odwołaniadomimesispojawiają
sięrównieżwewspółczesnychkoncepcjachestetycznych5.
Zgodniezklasycznądefinicjąsformułowanąprzezfrancuskiegofilozofa
Ch.BatteuxwpracyLesbeauxartsreduitentàunseulprincipe(1747r.)
wyróżnikiemdziełasztukijestpiękno-jednazklasycznejtriadyplatońskich
wartości-idei6.Wpracachosiemnastowiecznychfilozofów(A.G.Baumgartena,
A.Alisona,A.A.Coopera,J.Addisona,F.Hutchesona)kategoriapięknajako
wyróżnikadziełasztukipozostawałapozawszelkądyskusją,problemdotyczył
jedyniejegorodzajówipostaci[Berleant2007]7.Wtokudziejówpojęciepiękna
ulegałozmianom;wśródnajważniejszychjegokryteriównależywyróżnić:pro-
3Wstarożytnościzakresterminunsztuka”byłbardzoszeroki,obejmowałwszelkąumiejęt-
nośćwykonywaniarzeczyopartąnaokreślonychregułach.Takieszerokierozumieniepojęcia
dotrwałodoXVIIIw.,gdyzostaływyodrębnionetzw.sztukipiękneorazsformułowanotezę,
żesztukaoznaczawytwarzaniepiękna.Wwynikuewolucji,jakiejulegałysztuki,napoczątku
XIXw.pojawiłysięwątpliwości,czypięknojestwyznacznikiemsztuki.Powstałowówczashasło
wyłącznieestetycznychcelówsztuki-nsztukadlasztuki”(fr.l’artpourl’art).Zkoleinowezja-
wiskaartystyczne,którepojawiłysięwXXw.,doprowadziłyzjednejstronydodematerializacji
dziełasztukiizaprzeczeniakoniecznościjegoistnienia,zdrugiejzaśdowłączaniadozbiorudzieł
sztukiwszelkichprzedmiotów.
4Wokresieklasycznymużywanoczterechróżnychpojęćnaśladowania:pierwotne-obrzę-
dowe(ekspresja),demokrytejskie(naśladowaniesposobówdziałanianatury),arystotelesowskie
(swobodnekształtowaniedziełazmotywównatury),platońskie(kopiowanienatury)[Tatarkie-
wicz1988].
5nOddawnajestemzwolennikiempojmowaniawszelkiejsztuki,takżepoezji,jakomimesis”
[Miłosz1985,s.178].Kategoriamimesis,którąposługujesięC.Miłosz,przypominaarystotele-
sowskąwykładniętegopojęcia,przyczymniezakładaonbiernegocharakteruumysłuizmysłów
takjakgreckimyśliciel.
6Wtytulepracyporazpierwszywhistoriizostałużytyterminbeauxarts-sztukipiękne,do
którychCh.Batteuxzaliczył:malarstwo,rzeźbę,muzykę,poezję,taniec,architekturęiwymowę.
7Estetykajakodyscyplinanaukowa(najmłodszydziałfilozofii)narodziłasięwpołowie
XVIIIw.wrazzpublikacjąEstetykiA.G.Baumgartena.
