Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Racjonalnośćiżyczliwość…
27
Krakowscykonserwatyścisądzili,żePolacymogąosiągnąćpolitycznądojrza-
łośćjedyniezacenębezpardonowejrozprawyznarodowąmitologią.Pomimo
głębokichrozbieżnościwszyscywymienienimyślicielestaralisięzrozumieć
przesłaniegorzkichnauk,którychPolakomudzieliłahistoria.
Jakisensmapolskiedoświadczeniepolityczne?Wjakisposóbmożemy
jezrozumieć?
Poszukującodpowiedzinatopytanie,StanisławFilipowiczodwołujesię
domyśliOctaviaPaza,meksykańskiegopoetyieseisty,orazFernandaBraudela,
słynnegohistorykazeszkołyAnnales.PazpodzieliłkrajeZachodunadwie
grupy:ukształtowaneprzezreformacjęiukształtowaneprzezkontrreformację.
ZkoleiBraudelzaproponowałpodziałnakraje,wktórychdominujestylrene-
sansowyitakie,wktórychdominujeBarok.Rozpatrywanaztejperspektywy
Polskaokazujesięntypowymkrajemkontrreformacjiibaroku”7.Dodajmy,
żeBarokjesttraktowanytutajszeroko,njakopewientypkulturypowiązany
zsarmatyzmem”.Natakimpodłożukulturowymniemogłyprzyjąćsięidee
liberalneioświeceniowe.JakprzekonujeFilipowicz,przewrótoświeceniowy
naziemiachpolskichzwyczajniesięniewydarzył.PolskieOświeceniebyło
conajwyżejdworskąmodą,któraniepozostawiłatrwałegośladuwkulturze.
Doskonaleprzyjąłsięzatoromantyzmorazselektywnieczerpiącyzjegoinspi-
racjinacjonalizm.Romantyzmwedługniegonukształtowałarchetypnowoczes-
negopatriotyzmupolskiego,toonnarzuciłkryteriaobywatelskiejlojalności”8.
Historiapolskiejmyślipolitycznejjestzatemarenąnierównychzmagańmię-
dzyromantyzmematendencjamiliberalnymi.Liberalizm,zktórymStanisław
Filipowiczwyraźniesympatyzuje,niejestwtejkonfrontacjifaworytem.
Okształciegłównegonurtupolskiejtradycjipolitycznejzadecydowało
osobliwezespoleniemotywówsarmackich,kontrreformacyjnych,romantycz-
nychinacjonalistycznych.Comożemypowiedziećotejmieszance?Zacznijmy
odtego,żejesttostylmyśleniawrogiindywidualizmowi.Romantycysąkolekty-
wistamidążącymidoroztopieniajednostkiwewspólnocienarodowej.Podtym
względemichnajzdolniejszymiuczniamiokazalisięnacjonaliścizRomanem
Dmowskimnaczele.Przekonanie,żeczłowiekmożezrealizowaćsięjedynie
poprzezzbiorowość,wyjaśniaFilipowicz,toteza,nktórałączyromantyczny
mistycyzmpolitycznyznacjonalistycznąapoteoząwolizbiorowej”9.Dobitnym
przejawemmyśleniakolektywistycznegojestantymniejszościowakoncepcja
7S.Filipowicz,PolskamyślpolitycznaXIXstulecia-uwagiometodachiproblemachba-
dawczych,[w:]PolskamyślpolitycznawdzielnicypruskiejwXIXw.,red.S.Kalembka,Toruń
1990,s.38.
8Por.S.Filipowicz,Polskietradycjepolityczne-liberalizmiromantyzm,[w:]Społeczeń-
stwoipolityka.Podstawynaukpolitycznych,red.K.A.Wojtaszczyk,W.Jakubowski,Warszawa
2003,s.824.
9Ibidem,s.828.
