Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
19
ideału
8.Jasnośćiwyraźnośćtocechypoznaniapewnego:jasnejestto,cobezpośrednio
dane,wyraźneto,co–przypełnejanalizie–zawierawsobiewyłączniewłasneele-
menty,niezależyodelementówobcych.
RegułaIIjestzwykłąregułąanalizylogicznej:to,cozłożone,mabyćrozdzielone
isprowadzonedotego,coprostsze.RegułaIIIkażeszukaćtego,co–logicznie,poję-
ciowo,araczejintuitywnie–prostsze,anietego,coprostszewrozważanejprzestrzeni
ontologicznej,przestrzeniwszystkichmożliwości.Dodatkowo,regułaIIInakazuje
badaćobiekt,nawetjeślioznaczatonarzucanieporządkurzeczom.Częstobadawięc
obiektpodmiotowoprzetworzony,teoretyczny,badazatemnierzecz,leczzjawisko.
RegułaIV,zupełnościprocedury,każesystematyczniekontrolowaćdziedzinębadań,
jestwięcraczejmetaregułąniżregułą.
ProceduraKartezjańska,przedstawionawpowyższychregułach,jestwistociepro-
cedurąanalizypoznawczej(regułaII),zwtórnąprocedurąsyntezy(regułaIII)we
wskazanejkolejności.Mówiwyraźnie:najpierwdzielić,bypotem(myślowo)scalać.
Podkreślmy,żeanalizauKartezjuszaoznaczacośinnegoniżuLeibniza.Prostejest
tutajnieto,coniemaczęści,aleto,cointuicjijawisięjakoproste.Naprzykład,pro-
ste,zdaniemKartezjusza,jestpojęcieBoga.DlaLeibnizazaśBógcoprawdajestby-
temprostym,bowporządkunaturalnymniemaczęści,alejednakjegopojęciejest
złożoneiniejasne.
Intuicjaidedukcja
Dwasąrodzajepoznaniabezpośredniego:empiryczne(zmysłowe)orazintelektualne
(intuicyjne).Dedukcjajestzaśrodzajempoznaniapośredniego.
„Przezintuicjęrozumiem[...]takłatweiwyraźnepojęcieumysłuczystegoiuważnego,że
otym,copoznajemy,zgołajużwątpićniemożemy,lub,conajednowychodzi,pojęcieniewąt-
pliweumysłuczystegoiuważnego,którepochodzizsamegoświatłarozumu,ajakoprostszejest
pewniejszenawetoddedukcji.[…]każdymożeująćintuicyjnie,żeistnieje,żemyśli,żetrójkąt
jestograniczonytrzematylkobokami,akulajednolitąpowierzchnią”
9.
Intuicjajestwięcjasnym,niewątpliwympojmowaniemrozumu,aprioriibezpo-
średnim,bopochodzącymzsamegoświatłarozumu.Jestteżpoznaniemwyraźnym
icałościowym:„intuicjaumysłuwymagawedługnasdwurzeczy,amianowicie,aby-
śmyzdaniepojmowalijasnoiwyraźnie;następnie,abyśmyjetakżepojmowalicałena
raz,aniekolejno”
10.
Dedukcjazaś„towszystko,codajesięwysnućzkoniecznościązjakichśinnych
rzeczypoznanychwsposóbpewny”.Wdedukcji„dajesiędostrzecrodzajruchu,czyli
kolejności”,wintuicjizaśnie.Zkolei,intuicjawymagaaktualnejoczywistości(pra-
esensevidentia),dedukcjazaś–niewymaga.
Pierwszezasadypoznajemywyłączniepoprzezintuicję.Naniejopierająsięteż
elementarnekrokidowodowe.Mówiącjęzykiemwspółczesnym,Kartezjuszbyłintu-
icjonistą.WPrawidleVIIIKartezjuszstwierdziłdobitnie:
8Ucieleśnionego,międzyinnymi,wKartezjuszu.Wiadomo,żeKartezjuszwszystkichsądziłwedług
siebie,przypomnępierwszezdanieRM:„Rozsądekjestrzecząnajsprawiedliwiejrozdzielonąnaświecie”.
9PKU,PrawidłoIII.
10PKU,PrawidłoXI.
