Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Wprowadzenie:porządekświataisprawiedliwośćspołeczna
ifilozofiiwsensieinstancjiautonomicznejwobecwładzyiporządkukulturo-
wego
31
.Słabośćtegoprzedsięwzięcia,skądinądnadwyrazzasłużonego,polega
natym,żeteoriaJaspersazostałatuprzyjętabezkrytycznie32.Tymsamym
wowychpublikacjachodnajdujemykontynuacjęJaspersowegoczarno-białego
malarstwaplakatowegoiodmowęjakiegokolwiekhermeneutycznegozmierzenia
sięzeświatemzczasuprzed-ipozaosiowego.Wprzedsięwzięciuzorganizo-
wanymprzezEisenstadtabrałoteżudziałdwóchasyriologów:ChaimTadmor
iPeterMachinist.Tadmorwpełnipoparłnprzedczasowośćosiową”Asyrii,
przynajmniejwkwestiisocjologicznegoaspektuninteligencjiautonomicznej”:
WAsyriiiBabiloniiniebyłożadnegotranscendentalnegoprzełomu,żadnejpróbyrekon-
strukcjitego,cokolektywneiżadnejodpowiedzialnościwładcywobecjakiegośwyższego
porządku,jakieodnajdujemywstarożytnymIzraeluiwChinach.Nierozwinęłasiętam
żadnaautonomicznaelitaintelektualistów,którzyreprezentowalibyideałnprzekształ-
ceniatego,codoczesne”zgodnieznormamitranscendentalnymilubwświetlealterna-
tywnychwyobrażeńjakiegośnkulturowegoispołecznegoporządku”33.
Wdużejmierzemożnabyłobysiępodpisaćpodtymizdaniami,jeśliidzie
oEgipt,jednak,jaksądzę,wyłaniasiętuzasadniczoodmiennyobraz.Zachęca
ondotego,byprzemyślećkoncepcjęjednegojedynegoprzełomuwhistorii
ludzkościotakuniwersalnymznaczeniu,jaktoprzedstawiłJaspers.Wmoim
odczuciuprzesadziłonzpodkreśleniemobcościprzekazuzczasuprzedosio-
wegozpowoduwłasnejniewiedzy,atakżewinteresieswejskrajniepilnej
humanistycznejsprawy.WrazzpojęciemMaatpojawiasiętumożliwość
pewnegowejrzeniawsprawę,któreniewymagazrzeczeniasięzrozumienia,
awręczprzeciwnie,możenatknąćsięnamyślipodwielomawzględaminroz-
tropniejsze”,bezpośredniobardziejprzekonująceibardziejgodnezaufanianiż
31Pojęcia:nzróżnicowanie”inautonomia”mająpodwójneznaczenie,jakiełatwomoże
prowadzićdopomyłkiidlategowymagawyjaśnienia.1.Zróżnicowanieoznaczauzyskanie
samodzielnościprzezliczącesięsferykulturowe,którezeswegopunktuwidzeniajakogrup
społecznych(n.p.kapłanów,prorokówczywojskowych)stawiająkrytycznewymaganiawobec
całościowegoprzekształceniaimogąwniknąćwpanującestrukturywładzyczyspołeczeństwa,
zmieniającje.2.Autonomiaoznaczauzyskaniepewnejniezależnościprzezliczącesięsfery
kulturowe,któretworząwówczaskrytyczneprzestrzeniewolności,alebezniosącegozmiany
oddziaływania.Takimisą,naprzykład,wnowoczesnościsztukaireligia,któresięrozwijają
zgodniezwłasnymiprawamiiprzekazująswójwłasnysens,aczkolwiekniepozostająwnapię-
tychstosunkachzodgórnieuporządkowanąncałością”.Zatem,oilezróżnicowaniewsensie
pierwszejdefinicjiwywołujenapięcia,otylewsensiedrugiejdefinicjionojerozładowuje,także
wnowoczesnościpowstająnapięciawywołaneprzezruchylikwidującezróżnicowanie(czyteż,
wjęzykurodemzIIIRzeszy
,ruchnujednolicania”).Wramachnaszegostudiumjestnaturalnie
zawszemowaozróżnicowaniuwsensiepierwszejdefinicji.
32WedługmojejwiedzykrytyczniedoteoriiczasuosiowegopodchodzitylkoAleida
AssmannwartykuleJaspers’Achsenzeit...
33Ch.Tadmor,MonarchieundEliteninAssyrienundBabylonien:DieFragederVerantwortlichkeit,
[w:]KulturenderAchsenzeit,red.S.N.Eisenstadt,Frankfurt1987,s.292n.
