Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Maat–kulturaczyreligia?
23
ReligiewrozumieniunMaat”możnaokreślaćjakonreligietradycyjne”lub
nreligiekulturowe”
13
.Takieokreślenieodnosisiędoreligiiwszerokimznacze-
niunsymbolicznegoświataznaczeń”,który,będącrównoznacznymznkulturą”,
ugruntowujeludzkiedziałanieipolitycznyporządek.Natomiastokreślenie
nreligii(wtórnej)wwąskimznaczeniu”odnosisiędosystemuprzekonańizobo-
wiązań,któryróżnisięodogólnychpodstawwspółżyciaimożepopaśćznim
wkonflikt.Decydującymznakiemrozpoznawczymtegonowegotypureligii
jestcharakterwyznaniowywsensiennormatywnejautodefinicji”14.Tareligia
musibyćnwyznawana”,narzucaonawyłącznąformęprzynależności,której
typowymiznakamirozpoznawczymisą:konwersja(zmianawyznania),apo-
stazja(odstępstwo),anachoreza(pustelnictwo),męczeństwo.Dlategozapewne
najtrafniejjestokreślićtentypreligiimianemnreligiiwyznaniowej”.Religia
tegorodzajutworzynalternatywną”formężycia,którastawiasięwświadomej
opozycjiwobectradycjinkultury”.Życieprowadzoneściślewedługpostula-
tówtakichreligiiimplikujeodejścieodtradycyjnychformicodziennychnorm
kulturowych.Takasecesjaodnkultury”wkierunkualternatywnegostylu
życiajestcharakterystycznawGrecjidlasektorfickichipitagorejskich,jak
teżpóźnychszkółfilozoficznych(Akademia,SzkołaPerypatetyków,Likejon,
Stoaitd.)15,dlaizraelskiegonprawaświętości”orazruchuprofetycznego,dla
ruchówżydowskichorazwczesnochrześcijańskich,gnostycznych,hermetycznych
iinnychsektreligijnychpóźnegoantyku,dlahinduistycznychnwyrzekających
się”iascetów,mnichówbuddyjskich,konfucjonistycznychascetów-uczonych,
daoistycznychpustelnikówitp.Wszędzienowaformażycia,zobowiązująca
doprzestrzeganiaściślejszychporządków,przeciwstawiasiętradycyjnejkul-
turze;nprawda”przeciwstawiasięnnawykowi”,areligiawznaczeniutradycji
zostajezdegradowanadonpogaństwa”.
Tradycyjneformyżyciaiświatyznaczeńniesąwzmocnioneprzezfakt,że
wyróżniająsięswąodmiennością,leczsameokreślająsięzpewnąoczywistością
poprostujakoporządek.Takjaksamookreśleniesięczłonkówtakichwspólnot
kulturowychpokrywasiębardzoczęstozesłowemnczłowiek”(Egiptniesta-
nowituwyjątku),takteżtradycyjnaformażyciauznawanajestzanaturalny
nporządekświata”.Naturalnyporządekrozumiesięsamprzezsię;niemożna
anidoniegoprzystąpić,anizaniegoumrzeć,animusięsprzeniewierzyć.
13Niechciałbymjednakwtymkontekściebronićncałkowitegorozpuszczeniasięprzed-
miotureligijnegownaukowo-kulturowychparametrach”,jakproponujeD.Sabbatucci(Kultur
undReligion,[w:]HandbuchreligionswissenschaftlicherGrundbegriffe,red.H.Cancik,B.Gladigow,
M.Laubscher,t.I,Stuttgart1988,s.43–58)leczrozgraniczeniapomiędzytymireligiami,
któredająsięprzełożyćnanaukowo-kulturoweparametry
,atymi,dlaktórychtametodajest
redukcjonistyczna.
14JewishandChristianSelf-Definition,red.E.P
.Sanders,t.1–3,Philadelphia1980–1985.
15Por.W
.Burkert,CraftversusSect:TheProblemofOrphicsandPythagoreans,[w:]Jewishand
ChristianSelf-Definition,red.E.P
.Sanders,t.I,Philadelphia1980,s.3–22;A.D.Nock,Conver-
sion.TheOldandtheNewinReligionfromAlexandertheGreattoAugustineofHippo,Oxford1933.
