Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
„dlaczego?”skłanianasdobliższegoprzyjrzeniasiętym
sekwencjominterakcji,którewywołałyokreśloneskutki.
Tymczasempytanie„jak?”prowadzinasdokontynuowania
poszukiwańwbardziejodległychikategorycznychprzyczynach,
takichjakimperializm,nacjonalizm,zbrojenia,sojusze,wielkie
finanse,ideehonorunarodowego,mechanizmymobilizacji.
Podejściestawiającepytanie„dlaczego?”wnosipewnąanalityczną
klarowność,aletakżemawypaczającyefekt,ponieważtworzy
złudzeniestopniowobudowanejpresjiprzyczynowej;czynniki
układanenasobienawzajemjedennadrugimwywierająnacisk
nawydarzeniaponiżej;aktorzypolitycznistająsięjedynie
wykonawcamioddawnaistniejącychipozostającychpozaich
kontroląsił.
Tymczasemhistoriaopowiadanawtejksiążcejestprzesyconasiłą
sprawcząjednostki.Kluczowidecydenci–królowie,cesarze,
ministrowiesprawzagranicznych,ambasadorzy,dowódcywojskowi
orazcałytłumpomniejszychurzędników–szliwkierunku
niebezpieczeństwa,uważnieizpremedytacjąstawiająckolejne
kroki.Wybuchwojnystanowiłkulminacjęciągówdecyzji
podejmowanychprzezaktorówpolitycznych,którzymieli
świadomośćswoichcelów,bylidopewnegostopniazdolni
doautorefleksji,znalizakresdostępnychopcjiiformułowali
najlepszeoceny,jakiemogli,napodstawienajlepszychinformacji,
jakiemielidodyspozycji.Nacjonalizm,zbrojenia,sojuszeifinanse
równieżstanowiłyczęśćtejopowieści,alemogąonerzeczywiście
cośwniejwyjaśnić,tylkojeśliokażesię,iżwpłynęłyonenakształt
decyzji,które–wpołączeniu–wywołaływybuchwojny.
Pewienbułgarskihistorykwojenbałkańskichzauważyłostatnio,
że„kiedyjużpostawimypytanie«dlaczego»,winastajesiępunktem
ogniskowym”[18].Kwestiewinyiodpowiedzialnościzawybuch
wojnywkroczyłydotejhistorii,zanimjeszczesamawojnasię
rozpoczęła.Caławspomnianawcześniejdokumentacjaźródłowa
pełnajesttwierdzeńprzypisującychkomuświnę(byłtoświat,
wktórymagresywnezamiaryzawszeprzypisywanoprzeciwnikowi,
azamiaryobronnesobie),zaśwydanywtejsprawiewyrok,który
