Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
A.Nasiłowska,Literaturaokresuprzejściowego,Warszawa2006
ISBN978-83-01-14947-5,©byWNPWN2006
PrzedIIwojnąświatowąrównieżistniaławPolscecenzura
–jeśliwprasiekwestionowanofragmentyartykułówlubcałeteksty,
tonumergazetymógłsięukazaćzbiałymiplamamiwmiejscu
zakwestionowanychmateriałów.PoIIwojniecenzuramiaładużo
szerszyzasięginadanojejcharakterprewencyjny,uprzedzaładruk
idziałaławtajemnicy.Wydawcamusiałprzedstawićtekstdoakcep-
tacjicenzorowiiuzgodnićjegoostatecznąwersję;jeśliautornie
zgadzałsięnazmiany,tekstniemógłzostaćopublikowany.Wopo-
wiadaniuMarkaNowakowskiegoPierwszeboje(1987)spotykamy
typowądlaPRL-usytuację:autor,któremuzależynadrukuopowia-
daniawprestiżowympiśmie,zjawiasięuredaktora.Akcjapropono-
wanegoutworurozgrywasięwdomustarców,wktórymwybucha
panika.Gdyktóryśzpensjonariuszyostrzega,,Będąwykańczać!,,,
kilkustarcówucieka.Ścigaichmilicja.Zcenzurywracapokreślony
naczerwonoegzemplarzkorekty,zakwestionowanosformułowanie
,,Będąwykańczać,,iudziałmilicji.Redaktorproponujezmianyitak
wutworzepojawiasięoddziałstrażypożarnej.Autor,czytającto
opowiadanienaspotkaniach,specjalnieakcentujesłowo,,strażak,,
ipublicznośćszybkodomyślasię,żewcaleniechodziostrażaków,
autwórnależyrozumiećjakoprzypowieśćoszerszymznaczeniu,
wktórejchodzioopartenaprzymusieirepresjachrelacjemiędzy
władząaubezwłasnowolnionymspołeczeństwem.Czasamijednak
ktośnierozumieiuważatekstzabezsensowny.
Działaniacenzurypowodowaływięcpowstaniepewnych
umownychsposobówporozumieniamiędzytwórcąaodbiorcami.
Aluzje,metafory,paraboletworzyłyumownykod.Jednakżewten
sposóbcenzordopewnegostopniastawałsięwspółautorem–kształ-
towałsposóbpisania,anawetmiałwpływnajęzykiformyliterackie.
Autor,nawetnieświadomie,liczącsięzograniczeniamiiwiedząc
zgóry,comożezostaćzakwestionowane,stosowałautocenzurę,
unikającdosłownościistosującuniki(ironia,sugerowaniesensu,
niedopowiedzenie,unikaniepewnychsłów),takabytekstzostał
zaakceptowanyibymiałszansędotrzećdoczytelników.Nietylko
tematypolitycznebyływychwytywaneprzezcenzurę,takżeśmielsza
erotyka,zbytgłębokipesymizmczyhumorzakcentamikrytyki.Część
pracykontrolującejwykonywaliredaktorzyprasyiwydawnictw,
wywierającnacisknaautorówiproponującimzmiany.Teksty,które
12
