Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Bibliofilskieoprawy
37
Biblijnemotywy
(ang.Biblicalrepresentations;fr.motifsbibliques;niem.bibli-
scheMotive)
Wkręguchrześcijańskimwizerunkipostaci,sym-
boleorazscenyzBibliinależąodśredniowieczapo
przynajmniej2.poł.XXw.donajważniejszychinaj-
powszechniejszychdekoracjioprawwszelkiegotypu.
Ogromnaliczbawątkówstaro-inowotestamentowych
odzwierciedlasięwprzebogatejikonografii,reprezen-
tującejpraktyczniekażdystylartystycznyitechnikę
stosowanewzdobnictwieopraw.Wizerunkiisceny
zNowegoTestamentuodgrywałyogromnąrolęwde-
koracjizłotniczychoprawksiągliturgicznychkręgu
bizantyńskiegoiłacińskiego(MaryjazDzieciątkiem
wróżnychujęciachikonograficznych,MaiestasDomini,
ponadtoscenyzżyciaimękiChrystusa,wtymm.in.
ChrzestwJordanie,Zdjęciezkrzyża,Złożeniedo
Grobu,TrzyMarieugrobu).Częstopośrodkugórnych
okładzinewangeliarzypojawiałsięmotywkrzyżalub
UkrzyżowanegoChrystusa.Rzadkozaśukazywano
motywystarotestamentowe(np.scenyzżyciaDawida
naoprawiePsałterzaMelisendyz2.ćw.XIIw.).Wzrost
znaczeniawizerunkówpostaciisymbolib.nastąpił
wdekoracjiskórzanychoprawromańskich(ok.poł.
XII-XIIIw.),naktórychwyciskanojeztłokówwśród
profuzjiróżnorakichzdobieńfloralnych,figuralnych
izoomorficznych(np.Dawid,Chrystuswmandorli,tro-
nującaMaryjazDzieciątkiem).Dokanonumotywów
religijnych-ażpoXX-XXIw.-włączonowizerunki
śś.BibliofilskieoprawyPiotraiPawła,BarankaBożego,
symboleewangelistów,awmniejszymstopniuprzed-
stawieniaaniołów(równieżjakoarchaniołaGabriela
wscenachZwiastowaniaMaryikomponowanych
zdwóchtłoków).Dosymbolikib.przynależąteżwi-
zerunkiniektórychzwierząt(np.Bibliofilskieoprawy-
Biblijnemotywy:AdamiEwa,XVIw.
jeleń).Rozkwitikonografiib.nastąpiłwzdobnictwie
oprawgotyckich(szczególnieodschyłkuXIVdopocz.
XVIw.).Upowszechnieniuuległymotywystosowane
jużnaoprawachromańskich(m.in.symboleewan-
gelistów,BaranekBoży).Równocześniepojawiłysię
licznenoweprzedstawienia,wpisującesięwówczesne
przemianyreligijności.Toteższczególnegoznaczenia
nabrałymotywychrystologiczne(np.mandylion,vera-
ikon)imaryjne(np.Zwiastowanie,Pietà),jakrównież
wizerunkirozmaitychświętych(np.patroniklasztorów,
miast).Wprzypadkutłokówwizerunkitecechowały
sięznacznymuproszczeniemiminiaturowymiroz-
miarami,natomiastnaplakietach(zwł.niderlandzkich
z2.poł.XVw.)iwkompozycjachledersznytowychod-
znaczająsięnierzadkoszczegółowościąopracowania
isporąwielkością.Wintroligatorstwierenesansowym
Włoch(XV-XVIw.)ukazywanerzadko-najczęściej
wcentralnychmedalionachokładzin.Ogromnąpopu-
larnościącieszyłysięzaśnarenesansowychoprawach
wzaalpejskichkrajachkatolickichiprotestanckich.
Zewzględówdoktrynalnych,naoprawachzośrodków
luterańskichupowszechniłysięscenystarotestamen-
towe(m.in.złotycielec,drabinaJakuba,Mojżeszotrzy-
mującytablicęDziesięciorgaPrzykazań),którerychło
zyskałypopularnośćwśródkatolików.Wrazzmnogością
scenzNowegoTestamentuorazwizerunkówpostacib.,
ukazywanojeniemalwyłączniezapomocąradełekoraz
prostokątnychbądźowalnychplakiet.WXVII-XVIII
stuleciub.m.straciłynaznaczeniunarzeczornamentyki
roślinnejigeometrycznej.Niemniejwciążukazywano
jenaoprawachksiągreligijnych(zwłaszczaliturgicz-
nych).Artyzmemformycechująsięrozbudowanesceny
iwizerunkipostacib.nawieluówczesnychoprawach
złotniczychlubzłotniczychokuciach.Wrzemieślniczej
iprzemysłowejprodukcjiintroligatorskiejXIX-XXw.
b.m.ukazywanogłównienaksiążkachreligijnych(mo-
dlitewniki,śpiewniki,księgiliturgiczne,hagiograficzne
itp.),chętniewykorzystującdotegonowinkitechniczne
(tłoczeniebarwne,litografia).Obecnieb.m.stanowią
margineszdobnictwaintroligatorskiego,zawężonynie-
malwyłączniedoksiągliturgicznych.
Zob.Acheiropita,Archanioł,BaranekBoży,Dawid,
Ewangeliści,Ewangelistówsymbole,JezusChrystus,
Liturgicznychksiągoprawy,Maryja,ŚwięciPańscy,
Wittenberskistyl,Złotniczeoprawy.
Goldschmidt1967,t.2,tabl.XIX,XXXI,LVIiin.;Haebler1928,
I-II;Krynicka1980,il.11b,16a-d,20a-ciin.;vonRabenau1983,
s.319-327.A.W.
Bibliofilskieoprawy
(ang.collector’sbindings;fr.reliuresbibliophiles;niem.Biblio-
phile-Einbände)
Oprawynależącelubprzeznaczonedlabibliofilów.
Namianob.o.zasługujeoprawaponadstandardowa,
