Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
MałgorzataByrska-Fudali
istotnyudziałmiejscowejludnościkulturypomorskiej,poddanejprocesowisilnejlatenizacji(Godłowski
I98I:58;DąbrowskaI988:84–I04,225–226).Najnowszebadaniaujawniłyistnieniehoryzontuosadnictwa
jastorfskiegonaNiżuPolskimjużodLTB2,któryzapełniłlukęczasowąpomiędzyostatnimiznaleziska-
mipomorskimianajstarszymicmentarzyskamikulturyprzeworskiej(Grygiel2004;Dąbrowska,Woźniak
2005;Woźniak2007).CzęśćznaleziskpochodzącychzLTCI,traktowanychdotychczasjakonajstarsze
zabytkikulturyprzeworskiej,poponownymprzeanalizowaniuzostałowliczonychdoinwentarzykultury
jastorfskiej.
Wniniejszymartykulechciałabymzwrócićuwagęnaróżnorodnośćformzapinekokonstrukcjiśrodko-
wolateńskiejwnajstarszejfaziekulturyprzeworskiejiwokresiepoprzedzającymjejpowstanie,atakżezająć
sięchronologiąnajdawniejszychjejzespołówzawierającychtenrodzajzabytków.WedługT.Dąbrowskiej
najstarszafazakulturyprzeworskiej,czyliAI,rozpoczynasiępodkoniecLTCI,akończywmłodszymod-
cinkuLTC2(DąbrowskaI988:62).
Formyzapinekwkulturzeprzeworskiejwykazująbardzodużezróżnicowanieizmiennośćwcza-
sie.Wtymokresiestanowiąpopularnączęśćstrojuiczęstoodkrywanewgrobach,przezcodo-
skonalespełniająfunkcjęwyznacznikówchronologicznych.Pierwszejpełnejklasyfikacjizapinek
zmłodszegookresuprzedrzymskiegozterenówokreślanychjako„wschodniogermańskie”dokonał
wI9I9r.J.Kostrzewski.Pomimoupływuczasu,typologiatanadaljeststosowana,choćzewzględu
naogromnezwiększeniesięilościmateriałustałasięniewystarczająca.J.Kostrzewskipodzieliłzapin-
kigłówniezewzględunakryteriumkształtukabłąka,konstrukcjisprężynyisurowca(Kostrzewski
I9I9a).Biorącpoduwagęobecnąbazęźródłową,takipodziałjestzbytogólny,gdyżnieoddajepełne-
gozróżnicowaniatychformwczasie.PosługującsiętypologiąJ.Kostrzewskiego,możnapowiedzieć,
żedlafazyAIkulturyprzeworskiejcharakterystycznedługiezapinkitypuA,BiC(Dąbrowska
I988:27_28).Natomiastwśródkażdegoztychtypówmożnawskazaćegzemplarzeokrótszymokre-
siewystępowania.
Tematyceukształtowaniazapinekwystępującychwkulturzeprzeworskiejsporouwagipoświeciła
T.Dąbrowska,opracowującmonografięwczesnychjejfaz(I988).Wśródistotnychcech,naktóreautor-
kazwróciłauwagę,byładługośćinteresującychnasprzedmiotów.Odtegoczasuspotykamywliteratu-
rzeokreślenie„długiezapinkitypuA”oraz„krótkiezapinkitypuA”.Wartośćta,jakmożnawykazać
naprzykładzietypologiizapinekzManchingu(GebhardI99I)czyzterenuSłowacji(Bujna2003),ma
istotneznaczeniechronologiczne.Koniecznymstajesięzatemzróżnicowaniepodtymwzględemtakże
ichformodkrywanychnaziemiachpolskich.
Kształtkabłąka,cozauważyłjużJ.Kostrzewski,jestjednązgłównychcechróżnicującychzapinki.Należy
jednakwziąćpoduwagęrównieżjegowysokośćisposóbwysklepienia.Kolejnym,bardzoistotnymdlausta-
leniapozycjichronologicznejwyznacznikiemjestdługośćpochewkiijejstosunekdodługościkabłąka
I
.
INależytujednakwyjaśnićpewnąnieścisłośćterminologiczną.Wniniejszymartykule,zgodniezopisemzapinekzManchingu
(GebhardI99I:38),długośćnóżkiliczonajestodkońcazapinkidoklamrymocującejnóżkęnakabłąku.Wliteraturzespotykasięrów-
nieżpostrzeganienóżkiodnoszącesiętylkodotejjejczęści,któraznajdujesięnadpochewkądostykuzkabłąkiem.Np.T.Dąbrowska
pisze,żezapinkitypuCJ.Kostrzewskiegoróżniąsięodformwczesnych„stosunkowokrótkąnóżką”(DąbrowskaI988:2I),podczasgdy
formatacharakteryzujesięwyjątkowodługąnóżkąwporównaniudoinnychform,natomiastkrótkąpochewką.
56