Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KilkasłówoDKrytycepraktycznegorozumuD
15
AnschauungiVorstellungtłumaczymyprzezwyobrażenieiprzedstawienie,stosując
siędoterminologiiostatecznieprzyjętejprzezBibliotekęfilozoficznl.
Terminem,któregooddanieprzedstawianajwiększedlatłumaczatrudności,jest
bezwątpieniauKantaterminbestimmenijegopochodne.Trudnościtewzmagają
się,gdyprzechodzimydofilozofiipraktycznejKanta,gdzienakażdymkroku
spotykamyzwrotbestimmendenWillen.Zwrottenjednocześnieniemawszędzie
tegosamegoznaczenia,leczprzedstawiarozmaiteodcieniepojęciowewzależności
odtego,czyKantmanamyśliczynnośćnormatywną,transcendentalną,czyteż
psychologiczną;wzależnościodtegotłumaczymybestimmend.Willenprzez
wyznaczaćkierunekwolilubteżprzezskierowaćwolę,używajączwrotukierować
wollprzeważniewwypadkach,gdzietreśćpojęciowaniejestwyraźniewyspecja-
lizowana.Wtensposóboddajemy,jaksięnamwydaje,wszystkieodcieniemyśli
Kanta,zachowującprzytymjęzykowopokrewnośćpojęciowąwyrażeń.Wpodobny
sposóboddajemywtłumaczeniuwyrażenieBestimmungd.Willens.Codotyczy
terminuBestimmungsgrund,tonietłumaczymygoprzezpowódwyznaczajlcylub
podstawawyznaczajlca,awprostprzezwyznacznik,podobniejakBewegungsgrund
tłumaczysięwprostprzezmotyw,anieprzezpowódporuszajlcy.Terminwyznacz-
nik(determinant),pospolityunaswalgebrzewyższejigeometriianalitycznej,
mógłbyiwjęzykufilozoficznymdobreoddaćusługi,służącdoogólnegooznacze-
niaczynnikawarunkującego,bezwzględunaistotęisposóbtegouwarunkowania.
Pojęciewyznacznikobejmowałoby,niemówiącjużowyznacznikachmatematycz-
nychilogicznych,zarównopojęcienormyetycznej(wyznacznikkierunku),jakteż
ipojęcieprzyczynyrealnej(wyznacznikprzebiegu),zarównofizycznej,jakipsy-
chicznej(motywu,pobudki).
Drugakwestiaterminologiczna,którąchcemytuporuszyć,dotyczytłumacze-
niawyrazówniemieckich,odpowiadającychłacińskim:bonumimalum.Bonum
wznaczeniumoralnymoddajejęzykniemieckiprzezdasGutewznaczeniupsy-
cho-fizycznymprzezWohl;malum-wpierwszymznaczeniuprzezdasBöse,wdru-
gimprzezWehiUebel.DasGuteidasBösetłumaczysięprzezdobroizło;Wohl
iWehdobrzeoddająwyrażeniabłogośćiboleść;natomiastUebeltrudnojestoddać
popolskuzapomocąjednegowyrazu(aotowłaśnieidziewtymmiejscutekstu,
gdzieKantpodajewyrazyniemieckie,specjalizująceróżnorodnośćpojęciową,za-
wartąwterminachbonumimalum).Najlepszybędzietuchybawyrazcierpienie,
oznaczającywłaśnieowonzłopsycho-fizyczneB,itegoteżwyrazuużywamywod-
nośnejczęścitekstudlaoddanianiemieckiegowyrazuUebel.
ZatrzymamysięjeszczenachwilęnadterminemWillkür.Odpowiadaonłaciń-
skiemu(liberum)arbitriumijakotakimógłbybyćoddanyprzeztermin(wolny)
wybór.Kantjednak,używającwyrazuWillkür,manamyśliwładzęumysłu,anie
czynność,dlategoztegopowodutłumaczeniepowyższeniedałobysięwniektó-
rychmiejscachprzeprowadzić.Tłumaczymyjewięczawszesamowola,uświadamiając
