Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
1.2.Specyfikaregionu
RozdziałI
ObszarKresówPółnocno-WschodnichRzeczypospolitejPolskiejposiadał
cechywskazującenajegoodmienność,którewyróżniałygonatleinnychdziel-
nickraju.MarekKoter,omawiająckresypaństwowewświetledoświadczeń
geografiipolitycznej,podkreślił,iżnajczęściejeksponowanącechąkresówpol-
skichbyło:"[...]znaczneoddalenietegoobszaruodcentrumpaństwa,jego
peryferyjnośćwstosunkudoośrodkówwładzy,intensywnejgospodarkiży-
wejkultury,znacznystopieńgeograficznejniedostępnościiswoistadzikość”45.
WskazywałnatęwłaściwośćtakżeRomanWapiński,którydodatkowozauwa-
żył,żewiększośćzaangażowanychpolityczniePolakówpochodzącychzcen-
tralnejizachodniejPolskiuważałaKresyWschodniezakrainyodległe,niemal
egzotyczne46.Cechata,określającacałośćziemwschodnich,wyróżniałatakże
terenwojewództwwileńskiegoinowogródzkiego.
OwąperyferyjnośćuznaćnależyzacechęfundamentalnąKresówPółnoc-
no-Wschodnich.Byłatonajbardziejwysuniętanapółnocny-wschóddzielnica
ówczesnegopaństwapolskiego,którawprzypadkuwojewództwawileńskiego
tworzyłaswoistypółwysepgraniczącyzLitwą,ŁotwąiZwiązkiemSocjalistycz-
nychRepublikRadzieckich.Stałosiętojednązcharakterystycznychcechdla
mapytegookresu,awświadomościówczesnychPolakówbyłochybaczymś
więcejniżtylkospecyficznymobrazemterenu.RyszardKierniowskiwrozwa-
żaniachnatematkryteriówtożsamościkresównapisał:"Mapata,zcharakte-
rystycznymwysięgiemWileńszczyznypoDźwinęizwąskim»korytarzem«po-
morskim,byłajednymzsymbolipaństwowych,jakorzełiflaga,idodziśwpo-
koleniutymwyzwalapodobneemocje,nietowarzyszącemapiePolskiwspół-
czesnej”47.
Naspecyfikęobszaruwojewództwpółnocno-wschodnichskładałysiętak-
żerelacjetejczęścikrajuzcentrumpaństwapolskiego.Byłtostosunekpod-
rzędnościziemkresowychdocentrum,cozperspektywyKresówPółnocno-
Wschodnichwyrażałosiępostrzeganiemcentrumjakoośrodkawładzyopie-
kuńczej,zapewniającejrozwójiobronę.ZpozycjicentrumwidzianozaśKre-
45Autornapodstawieanalizywłaściwościposzczególnychobszarówodpowiadającychkry-
teriomkresówsporządziłzestawcechcharakterystycznychdlamodelowychkresówpaństwo-
wych:odmiennośćgeograficzna,peryferyjność,słabadostępność,izolacja,małezaludnienie,
rzadkasiećmiast,słabyrozwójgospodarczy,zależnośćipodporządkowanie,wielokulturowość,
zapóźnieniecywilizacyjne,odmiennośćzachowań,niestabilnośćpolitycznaispołeczna,odmien-
nośćprawnaietoskresowy.M.Koter,Kresypaństwowe–genezaiwłaściwościwświetledoświad-
czeńgeografiipolitycznej,[w:]Kresy–pojęcieirzeczywistość…,s.18,44–51.
46R.Wapiński,KształtowaniesięwyobrażeńoziemiachwschodnichRzeczypospolitejwlatach
1921–1939,"KwartalnikHistoryczny”1993,nr4,s.196.
47R.Kierniowski,Kresyprzezmałeiprzezwielkie„K”–kryteriatożsamości,[w:]Kresy–pojęcie
irzeczywistość...,s.112.
