Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10©Wprowadzenie
nieuświadomionąwiedzę,któramaprawdopodobniecharakterabstrakcyjny(Re-
ber,1989).Wodniesieniudomożliwościaplikacjibadańnadprocesemuczenia
mimowolnegointeresującawydajesięjednakrównieżpróbaopisuzaangażowania
systemupoznawczegowprzetwarzanieinformacjiwtrakcietegoprocesuten
tematniebyłjednakdotychczaszbytczęstopodejmowanyprzezbadaczy.Celem
częściteoretycznejniniejszejpracybędziewięcformalnacharakterystyka
procesuuczeniamimowolnego.Przezformalnącharakterystykębędęro-
zumiał(zaNęcką,2000b)analizęprzebieguprocesuabstrahującąodjegotreści.
Wramachcharakterystykiopisanezostanąwięcparametrysystemupoznawczego
pozwalającenawystępowanieefektuuczeniamimowolnego,awszczególności
kosztypoznawczetejformynabywaniawiedzy.Zaprezentowanewczęściempi-
rycznejpracybadaniamiałynacelupróbęodpowiedzinapytanieczyiwjakim
stopniuuczeniemimowolnepowodujewystępowaniekosztówpoznawczych.
Oszacowaniekosztówpoznawczychprocesówprzetwarzaniainformacjipo-
zwalawdużejmierzenaprzewidywaniestopniaichefektywności.Procesywy-
magającedużegozaangażowaniamogąbyćwykonywanejedyniewoptymalnych
warunkach(naprzykładprzyoptymalnymstaniepobudzenia:por.Humphreys
iRevelle,1984;Nęcka,2000b).Obserwacjazachowanialudziwskazujejednak,
żesystempoznawczyczłowiekajeststrukturąniezwykleplastyczną,możliwe
wydajesięwięcniwelowaniekosztówwykonywanianawetzłożonychczynności.
Takefektywnefunkcjonowaniepodmiotumożliwejestprzedewszystkimdzięki
występowaniuprocesówautomatycznych.Celemniniejszejpracybędziezatem
analizastopniaautomatycznościprocesuuczeniamimowolnego.Wramachpracy
przedstawionezostanąargumentyprzemawiającenakorzyśćhipotezy,żeproces
tenniepowodujewystępowaniakosztówpoznawczychprzetwarzaniainformacji,
awięcjestprzykłademprocesuautomatycznego.Cociekawejednak,efekttennie
jestprzykłademprocesuzautomatyzowanegowdrodzeintensywnegotreningu,
dlategobadanianaduczeniemmimowolnympozwalająrównieżnawzbogacenie
naszejwiedzyopowstawaniuizróżnicowaniuprocesówautomatycznych.
Jednązpodstawowychregułopisującychfunkcjonowanieczłowiekawśrodo-
wiskujestzasada„skąpcapoznawczego”.Zgodniezmetaforą,zewzględuna
olbrzymiąilośćinformacjidocierającychdonaswkażdejsekundzie,staramysię
wykorzystywaćnaszsystempoznawczyjaknajbardziejoszczędnie.Przyjmując
założeniatejpracydotycząceautomatycznościprocesuuczeniamimowolnego,
możnatwierdzić,żeoszczędnośćtajestszczególniewidocznawjegoprzypad-
ku.Możnapowiedzieć,żeanalizowanyprocesjestwręczdowodemnalenistwo
naszegosystemupoznawczegoczłowieknietylkostarasięograniczyćdomini-
mumzaangażowaniewprocesnabywaniajakiejśinformacji.Analizowanyproces
dotyczybowiemsytuacji,gdyzjakiegośpowoduniemożemylubpoprostunie
mamyochotyintencjonalnienabywaćwiedzy.Częśćdotychczasowychbadań
wskazujeponadto,żeuczeniemimowolnemajeszczejednąniepodważalnązale-
kosztujenaszsystempoznawczynaprawdęniewiele(por.rozdziałdotyczący
wysiłkowościprocesuuczeniamimowolnego4.1).Niniejszaksiążkapoświęcona