Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pojęciensztukiprymitywnej”
29
napastwiskanowychterenówwinteriorzejeszczejąprzyspieszyłoispo-
wodowałonapływwolnychosadnikówtakżezinnychkrajówEuropy.
KoloniścizajmowaliziemięAborygenówistosowaliwobecnichekstermi-
nację(zaprzestanojejdopieronapoczątkuXXwieku).Stosowanawobec
Aborygenówmetodaprzymusowejasymilacjipowodowaławymieranieca-
łychplemion.Dopieroodpołowylat60.XXwiekuzniejzrezygnowano28.
AmerykaŁacińskarównieżzzałożeniabyłaprojektemeuropejskim.
Hiszpańscyczyportugalscykonkwistadorzynieprzybylidoniej,abytwo-
rzyćnowybyt,alechcielirozszerzyćswojepanowanienatęczęśćświa-
ta.OceanAtlantyckimiałbyćmarenostrumimperiumhiszpańskiego.
Hiszpanienieznaleźlisiętamjednaksami.LeopoldoZeawyróżnił
wzwiązkuztymiberyjskiizachodni(przedewszystkimanglosaski,ale
iholenderski29)projektcywilizacyjny.Pierwszy,wedługniego,miałcha-
rakterinkluzyjny–Indianiemielibyćwłączeni(dobrowolnielubsiłą)
donowegospołeczeństwa.Drugiprojektmiałbyćwswoimcharakterze
typowoeksploatacyjny:gdy11listopada1620rokupurytanieznMay-
flower”przybilidowybrzeżyNowegoŚwiata,patrzylinatubylcówpod
kątemichprzydatnościdorealizacjiwytyczonychcelówgospodarczych.
Nieprowadzonorozważań,czyndzikusi”sązgruntudobrzyczyźli,ale
jedynie,czysąużyteczni.Bardzoczęstokończyłosiętostwierdzeniem,
żendobryIndianin,tomartwyIndianin”30.
HistoriapodbojuAfrykiniesiezesobąpodobnerelacje.Towłaśnie
tenkontynentstałsięwielowiekowymźródłempozyskiwanianiewolni-
kówdlapodbijanychobuAmeryk.DoZatokiGwinejskiejprzylgnęła
nazwanWybrzeżeNiewolników”,wsposóbjednoznacznyokreślająca
28NowaencyklopediapowszechnaPWN,t.1,Warszawa1996,s.19.
29JakzauważaAntoniZiemba,zarównoZjednoczonaKompaniaWschodnioindyjska
(VOC),jakizałożonaw1621rokuKompaniaZachodnioindyjska(WIC)byłyzdecydo-
wanienastawionenacelekomercjalneiniebyłyzainteresowanedziałalnościąmisyjną;
obiebyłyprzedewszystkiminstytucjamiekonomicznymi,któremiałyutrwalaćstabili-
zacjęwkrajumacierzystym.A.Ziemba,NoweDzieciIzraela.StaryTestamentwkulturzeholen-
derskiejXVIIwieku,Warszawa2000,s.185–186.
30L.Zea,FilozofiadziejówAmeryki,Warszawa1993,s.47–82.Za:H.Schreiber,
M.F.Gawrycki,op.cit.,s.22.
