Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wywodunaukowegojestzmuszonyzapoznaćsięzdorobkiemteorii
prawa,która–podobniejakjęzykoznawstwo–wypracowaławłasną
definicjęmodalnościiwychodzizeswojąpropozycjąjejopisu.
1.MODALNOŚĆ–ODLOGIKIDOJĘZYKOZNAWSTWA
Będącaprzedmiotemjęzykoznawczychopisówmodalnośćgrama-
tycznamakorzeniewnurcielogicznym2.Bierzeswójpoczątekzhi-
storycznieodległegoujęciazaproponowanegoprzezArystotelesa,
którywyróżniłtrzytypyzdań:orzekaniezwykłe(gr.tuhyp’archein),
stwierdzaniekonieczności(gr.tueksa’nankeshyp’archein)istwier-
dzaniemożliwości(gr.tuen’dechesthaihyp’archein).ImmanuelKant
wyszczególnionymzdaniomprzyporządkowałtrzykategoriemo-
dalności:1)możliwość–niemożliwość;2)istnienie–nieistnienie;
3)konieczność–przypadkowość.
Jeślichodziogranicemodalnościijejwewnętrznezróżnicowanie,
trzebazauważyć,żewlogicenieistniaławtymzakresiejednomyśl-
ność.Odrębnościdotyczyłyteżpostrzeganiaomawianejkategorii.
ModalnośćwrozumieniuArystotelesamiaławymiarobiektywistycz
-
ny:stanowiławłaściwośćstosunków,natomiastmodalnośćopisy-
wanaprzezKantajakookreślonapostawaumysłubyłasubiektywi-
styczna,coprzyczyniłosiędowydzieleniadwóchnowychkategorii
modalności:pewnościiprawdopodobieństwa.OpróczKantainny
znanyzwolennikujęciasubiektywistycznegotoMarcelBoll,który
zdefiniowałmodalnośćjakorelacjęmiędzyokreślonymfaktematy-
pempostawyzajmowanejwobectegofaktu3.
2Uwagologicznychpodstawachmodalnościgramatycznejdostarczająliczne
opracowaniajęzykoznawcze(m.in.:Jodłowski1971;Boniecka1976;Rytel1982;
Jędrzejko1987;Łapa2003b;Nowak-Michalska2012).
3
Francuskilogikzmodyfikowałtradycyjnekategoriemodalności,wprowadzając
wmiejscewłaściwychdlanichpojęć(konieczności,przypadkowości,możliwości
iniemożliwości)podziałsądówna:1)stanowczeiniezdecydowane;2)dopuszczalne
iniedorzeczne;3)pewneisporne;4)dokładneiniedokładne.Przedstawiłrównież
odniesienienowychpojęćdodawnych:koniecznośćzastąpiłindukcyjnąpewnością;
niemożliwość–niedorzecznością,możliwośćuznałzapośredniąmiędzydopuszczalnością
19
AdamMickiewiczUniversityPress©2021
