Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Szesnastowiecznipisarzetwórcaminazwzakonników…
11
iduszpasterstwaspecjalistycznego,kościołyirozmaitegmachykościelne,instytucje
charytatywne,uczelnieiwydawnictwa.AlenainstytucjonalnośćKościołaskładasię
równieżliturgiaiteologia,prawokanoniczneizwyczajelokalne,sztukakościelna
itradycjejęzykowe(Salij1997).
NainstytucjonalnośćKościołaskładasięwięctakżehierarchiakościelna,
dostojnicyKościoła,pełniącyróżnorakiefunkcjeipiastującyróżnegodności.
WśredniowieczuiwXVIwieku,abyszerzyćiumacniaćreligięchrześcijańską,ale
takżewcelachpozareligijnych(takichjaknp.rozwójnauki,sztuki,szkolnictwa),
sprowadzonodoPolskiwielezakonów5.Wrazznimirozrastałsięzbiórsłowni-
ctwazwiązanegoztymwspólnotami.Pojawiałysięnazwyzakonnicizakonników
(zob.Migdał[wdruku];zob.teżMigdał,Piotrowska-Wojaczyk2017).Potrzebne
stałysiętakżeokreśleniadotycząceżyciazakonnegoijegospecjalnejorganizacji.
PrzyjrzyjmysięwięcinformacjompochodzącymzSPXVI,abywskazać
twórcówróżnorodnychnazwkościelnychizakonnych,aprzynajmniejtychau-
torów,którzyporazpierwszyzastosowalijewliteraturze.Interesująmnieprzede
wszystkimteokreślenia,któreporazpierwszywystąpiływXVIstuleciuiktóre
funkcjonująwpolszczyźniedodzisiaj.
Wgrupieleksemówbędącychogólnymiokreśleniamiduchownych,bez
zróżnicowanianapełnionefunkcjeizajmowaneurzędy,większośćpowstała
jużwśredniowieczuiszesnastowiecznitwórcynaogółwykorzystująwswoich
tekstachnazwyzastanewpolszczyźnie.Jednoznielicznychogólnychokreśleń
kapłana,którezostałozastosowanedopierowXVIwiekuiktórejestużywane
takżewspółcześnie,tonawiązującadohistoriichrześcijaństwanazwaprezbiter.
Podstawoweszesnastowieczneznaczenieodnosisiędokierującego,zarządzają-
cegozespołemocharakterzereligijnym,dotyczyjednakpierwszychrzymskich
gminchrześcijańskich.Tylkorazprezbiterzostałużytyjakonazwakapłana–
wKronicepolskiejMaciejaStryjkowskiegow1582roku(SPXVIt.XXX:263-
-264).IwłaśnieMaciejaStryjkowskiego–polskiegohistorykaipoetę,dyplomatę
5
Wterminologiispecjalistycznejzakonyizgromadzeniazakonneróżniąsięmiędzysobą.Według
encyklopediiPWNdotyczącejreligiinZakonytozorganizowanestrukturyżyciawspólnotowego
opartenaprzepisachreligijnych,skupiającejednostkipragnącerealizowaćwzoryżyciareligijnego
zgodniezobowiązującąwdanymzakonieregułą(konstytucją).[…]Wkatolicyzmiezakonem
wznaczeniuścisłymjestwspólnotaopartanauroczystychślubachzakonnych.OdXVIwiekupo-
wstająlicznezgromadzeniazakonneoślubachprostych,którewrazzzakonamiwłaściwymisąin-
stytutamizakonnymi”(Religia.EncyklopediaPWN2003t.9:464-468).Dlapotrzebtychrozważań
rozróżnienietoniejestistotne,dlategowdalszejczęściartykułuużywamokreśleńzakonyizgroma-
dzeniawymiennie.
