Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
I
Część1.Teoretycznepodstawyzagadnieniastresuzwiązanegozpracą...
poznawczejocenyjakoczynnikamogącegowywołaćstres.Współczesnebadanianad
reagowaniemorganizmunastrespodważająpoglądSelyegodotyczącyniespecyficz-
nościowejreakcji.Mówisięraczej,żereakcjanastresjestspecyficznawzależnościod
stresora(CooperiQuick,2017;Fink,2016).
Trzeciagrupadefinicjiujmujestreswkategoriachpsychologicznych.Jesttostan
psychicznywynikającyzinterakcjimiędzyjednostkąaotoczeniem.Najbardziejznaną
teoriąwtejgrupiejestkoncepcjaLazarusa,którydefiniujestresjako„szczególnąrela-
cjęmiędzyosobąaśrodowiskiem,którąosobaoceniajakonadwyrężającąjejzasoby
izagrażającąjejdobrostanowi”(LazarusiFolkman,1984,s.19).Streszależyprzede
wszystkimodocenypoznawczejjednostki.Wtymujęciustresjestwięczjawiskiem
całkowiciesubiektywnymiwystąpiwtedy,gdyjednostkaocenisytuacjęjakostresują-
cą.Pozwalatonawyjaśnienieróżnicinter-iintrapersonalnychwzakresieodczuwania
stresu.WujęciuLazarusastresjestprocesem,wktórymczłowiekdokonujedwóch
ocen-pierwotnejiwtórnej.Procestenskładasięznastępującychetapów(Lazarus,
1966):
Etap1-czynnikstresujący-jesttojakaśsytuacjazewnętrznalubprocesmyślo-
wy,którynastępniepoddawanyjestocenie.Natymetapieniejestonjeszczewżaden
sposóbstresujący.
Etap2-ocenaczynnikaprzezjednostkę-tunastępujemomentocenypierwot-
nej(primaryappraisal),wktórymczynnikzostajezakwalifikowanydojednejzczte-
rechkategorii:zagrażający,szkodliwy,neutralnylubsprzyjający.Wzależnościodza-
kwalifikowaniapojawiająsięokreśloneemocjeireakcjepsychofizjologiczne.
Etap3-reakcjastresowa-wsytuacjiocenyczynnikajakozagrażającegolub
szkodliwegopojawiasięreakcjafizjologicznaipsychicznazwiązanazprzeżywaniem
stresu.
Etap4-zmaganiesięorganizmuzestresem-tudokonujesięocenawtórna(se-
condaryappraisal),czyliuruchomieniereakcjipsychologicznychifizjologicznychma-
jącychnaceluporadzeniesobiezsytuacjąocenionąjakostresująca.
Totrojakiepodejściedozagadnieniastresuprzejawiasięwogromnejróżnorod-
nościdefinicjiikoncepcjistresu,którywciążjestobiektembadańpsychologicznych,
medycznychorazspołecznych.Niezależnieodowychtrzechnurtówkomplementar-
nychwobecsiebiewokreślaniu,czymjeststres,należywskazaćnajeszczedwaprzy-
miotytegozjawiska.Popierwsze,stresniejestczymś,czegonależyzawszeunikać.
JakstwierdziłSelye(1977,s.30):„Całkowitawolnośćodstresutośmierć”
,cooznacza,
iżniejestmożliwewyeliminowaniestresuzżyciajednostki.Ztymwiążesiędruga
ważnacechastresu:możeonbyćnegatywny-dystreslubpozytywny-eustres.Choć
obarodzajemogąwywoływaćpodobnereakcjefizjologiczne,przynosządiametral-
nieinneskutkiemocjonalne,poznawczeorazbehawioralne.Podczasgdydystresłą-
czysięzemocjaminegatywnymi(lęk,obawa,złość,frustracja),eustresobjawiasię
radością,zniecierpliwieniem,podnieceniem,ekscytacją.Stresdestrukcyjnyprowadzi
