Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Indywidualizm:pojęcie,konteksty,funkcje
CharlesTaylor,podzielającwczęścitenpunktwidzenia,ztroskąpiszeoskutkach
indywidualizmuwpostaci„społeczeństwapermisywnego”,ekscesów„pokoleniame
generation”ieksplozji„narcyzmu”(Taylor1996,s.11).
Takwyraźnazakładanaprzezwieluautorówobecnośćindywidualizmu,azwłaszcza
jegonastępstwwewspółczesnychspołeczeństwach,skłaniadoempirycznejweryfikacji
wieluformułowanychtezoznacznejniekiedydoniosłości.Dlategopojęciaindywidu-
alizmuiindywidualizacji,mimoiżniektórzyautorzykwestionująichprzydatnośćeks-
planacyjną,stanowiąprzedmiotżywegozainteresowaniabadaczy.Dobitnieświadczy
otymfakt,iżjedenzpierwszychtomówpracwykorzystującychdanezebranewramach
międzynarodowejinicjatywybadaczyeuropejskich:EuropeanValuesStudy,poświęcony
byłwznacznejczęściindywidualizmowi(Halman1987).Przekonujenasotymtakże
wielośćobszarówżyciaspołecznego,któreanalizujesięzapomocąpojęciaindywi-
dualizmu.IchrozległyrejestrprzytaczaJerzySzacki(2005).
Wartowięcpodjąćpróbęodpowiedzinapytanie,jakdalecezaawansowanyjest
proceskształtowaniasięorientacjiindywidualistycznychwspołeczeństwiepolskim,
mającnauwadzezarównocelediagnostyczne,jakiprognostyczne.Zapowiedzmyjuż
teraz,żerealizacjategozadania–podjętawdalszychrozdziałach–będziewymagać
odwołaniasiędomateriałówempirycznychiprzeprowadzeniaanalizyporównawczej
wszerszej,międzynarodowejperspektywie.Zakładatokoniecznośćodniesieniasiędo
wieluproblemówpojęciowychimetodologicznychzwiązanychzwykorzystywaniem
pojęciaindywidualizmujakokategoriianalitycznej.
1.2.Indywidualizm–czynnikikształtującezakrespojęcia
Indywidualizmpodzielaloswieluinnychkoncepcjiwpojęciowyminstrumentarium
socjologii.PisałotymStanisławOssowski,komentującwOsobliwościachnaukspoł-
ecznychproblemypowstająceprzyokazjiprzenoszeniadojęzykasocjologiiterminów
ipojęćbogatychwwielorakieznaczenia,którychnabyływdyskursachfilozoficznych
czydebatachpublicznych.
WpełnigodzimysięprzetozopiniąAlainaRenaut,którypodkreślającprzydatność
koncepcjiindywidualizmujakowątkuprzewodniegowrozumieniunaturynowoczes-
ności,równocześniedodaje,iż„możetonastąpićjedyniezacenępoważnegowysiłku
wceluopracowaniawyraźnegoioczywistegopojęciatego,coprzeztosięrozumie”
(Renaut2001,s.69).Przewidywanyprzezfrancuskiegofilozofawysiłekwydajesię
istotnieniemałynawetwtedy,gdyskoncentrujemysiętylkonasocjologicznejartykulacji
zjawiskaindywidualizmu.Dodajmy,iżproblemtenbyłdostrzeganydużowcześniej.Już
bowiemMaxWeberstwierdzałwEtyceprotestanckiejiduchukapitalizmu,iż„termin
«indywidualizm»[…]obejmujepojęciatakheterogeniczne,jaktotylkomożnasobie
wyobrazić”(Weber1994;por.takżeSzacki1999,s.12).
OpiniaWeberajesttymbardziejzastanawiająca,iżpojęcieindywidualizmu–mimo
znaczeniaproblemówporuszanychzjegoudziałem–niemazbytdługiejprzeszłości.
WpołowieXIXwiekuTocqueville,antycypującjednoznajczęściejspotykanychdzisiej-
