Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
HANNAKOWALSKA-STUS
Konserwatyzmobrzędowy
jakosymbolkulturyrosyjskiej
PookresiesmutyuświęcenietradycjiwkulturzeRusiMoskiewskiejstajesięwy-
znacznikiemdominującym,zaczynawpływaćnamentalnośćspołeczną.Oznaczato
marginalizacjędalszegowpływunaruskąkulturęprawosławnączynnikadynamicz-
nego,przejawiającegosięwdążnościdoprzemianyiprzekroczeniaziemskiejegzy-
stencjiwhezychastycznejmistyce.Uświęceniewprowadzadokulturypostrzeganie
rzeczywistościjakostatycznejnormy.Stabilizujesięstatyczno-hieratycznymodel
państwa.SytuacjatamadecydującywpływnawydarzeniawXVIIwieku.Kształtuje
tostosunekdokulturowo-religijnychwpływówkijowskich,aletakże,pokrótkim
okresietriumfupodczasposkramianiasmuty,wprowadzaznowukrajwnurtstruk-
turyzbudowanejwwiekuXVI.Państwoodtegoczasustaniesięwartościąnadrzęd-
ną.InterpretacjaproroctwaDanieladokonanaprzezmnichaFiloteuszanapoczątku
XVwiekupodpostaciąideiMoskwy–TrzeciegoRzymuodtegomomentuzacznie
ulegaćewolucji.MoskwajakokontynuatorkaRzymubizantyjskiegozostaławzmoc-
nionawroku1589przezsobórpatriarchówWschodu,podczasktóregozostałwy-
branypierwszypatriarchaMoskwy.SłowaowielkimCarstwieRosyjskim–Trzecim
RzymiewypowiedziałpatriarchaKonstantynopolaJeremiasz(znalazłysięonewdo-
kumencieopatrzonymjegopodpisemipieczęcią).Wzwiązkuztymtytułtennabrał
cechkanoniczności:„Ивсяблагочестиваяцарствиевтвоевединособрасяиты
единподнебесемхристианскийцарьименуешисьввсейвселенной,вовсех
христианех”1.
DokumenttenpodkreślaskupieniewMoskwieeschatologicznegoposłannictwa
historiiwszystkichtrzechcesarstworazrolęcaramoskiewskiego.
OficjalnawykładniaideiMoskwy–TrzeciegoRzymuznalazłaodzwier-
ciedleniewNomokanonie1653roku,którypowtarzasformułowaniepatriarchy
Konstantynopolawypowiedzianepodczassoboru1589roku,gdziemowajestosyn-
teziewielkiegoRuskiegoiGreckiegoCesarstwa–TrzeciegoRzymu.Takizwrot
wocenieroliCerkwigreckiejwdziejachZbawieniaposłużyłstaroobrzędowcom,
przeciwnikomreformobrzęducerkiewnegoprzeprowadzonychprzezpatriarchę
Nikona,dosformułowaniatezyonadejściuAntychrysta.Podkreślaniejedności
eklezjalnejorazuznanieprzezsobór1666rokukanonicznościobrządkugreckiego
ipotępieniesoboru1551roku,którysankcjonowałtradycjęruską,doprowadziłodo
brzemiennegowskutkikryzysuwłonieCerkwimoskiewskiej.Kryzystenmiałpo-
1Грамота1589.Сyt.za:Н.Синицына,ТретийРим,Москва1998,c.302.
