Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
HOMONOBILIS
abywyróżnićelementyskładowewzoruwpostaciwartościmilitar-
nych,religijnychiziemiańskich,awostatecznejkonstatacjiwska-
zaćnaichpochodzenieiprzemianywczasie5.
Przystępującdoanalizyszlacheckiegowzorcaczywzoruosobo-
wego,uznanozazasadneodróżnienieichodtakichpojęćjakwzór
biografii,wzórkulturowy,ideałczymodel.Wżadnymrazienie
sątopojęciatożsame6,choćznaczeniowoposiadająpewneczęści
wspólne.Przytymzpunktuwidzeniahistorykanajbardziejprzy-
datnewydająsiędwapierwszeterminy.Byłyoneniejednokrot-
niewykorzystywanewliteraturzeprzedmiotu,najczęściejzamien-
nie,bezzaznaczeniaodmiennościciężarugatunkowegokażdego
znich.Byćmożedlasocjologa,literaturoznawcyczypedagoga
oweróżniceniesąszczególnieistotneinieprzesądzająojakości
wyciąganychwniosków.Inaczejrzeczsięmawprzypadkubadań
historycznych.Przedewszystkimniepozwalająonenastawianie
znakurównościmiędzywzorcamiiwzoramiosobowymiprzyna-
leżnymidosferyfikcyjnejiświatarzeczywistego.Wymuszająwręcz
wyznaczeniegranicyisprecyzowanienazewnictwazjednejstrony
dlapostaciautentycznych,awięcspersonalizowanych(wzorów),
zdrugiejzaśdlabytówmentalnychodpersonalizowanych,choć
upersonifikowanych(wzorców).Niemożnaprzecieżutożsamiać
faktów,nawetwyidealizowanych,zideałamiwczystejpostaci,war-
tościbezwzględnychzwartościamiwzględnymi,autorytetówzkrwi
ikościzautorytetamiwyobrażonymi.Istniejezasadniczaróżnica
międzybiografiąhetmanawielkiegokoronnegoJanaTarnow-
skiegoautorstwaStanisławaOrzechowskiegoafikcyjnymsenato-
remdoskonałymWawrzyńcaGoślickiego.Ztegopowodunauży-
teknaszychrozważań(choćnietylko)należydlatychpierwszych
5J.Tazbir,WzorceosoboweszlachtypolskiejwXVIIwieku,fiKwartalnikHistorycz-
ny”1976,4,s.784–791.
6E.Hajduk,Kulturowewyznacznikibiegużycia,Warszawa2001,s.22–25.
22
