Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
M.Kallas,HistoriaustrojuPolski,Warszawa2005
ISBN83-01-14501-3,©byWNPWN2005
Równieżwzakresiepodziałówadministracyjnychstaranosięoupodobnienie
nowychnabytkówterytorialnychdostarychprowincjiKrólestwaPruskiego.
Znamienne,żeziemiepolskiestałysięterenemwielueksperymentówustro-
jowych,którychpozytywnewynikiwprowadzonodopozostałychprowincji
pruskich.
NaterytoriumRzeczypospolitej,zajętymprzezPrusynamocytraktatu
z18września1773r.,wprowadzononowy,obcy,podziałdlapotrzebadmini-
stracji.Byłtopruskipodziałna:prowincje,departamentykamer,powiatyoraz
gminymiejskieiwiejskie.DlaokupowanychprzezPrusyziempolskichkról
FryderykIIustaliłw1773r.nowenazwyprowincji,którychobszarniepokrywałsię
zPrusamiKrólewskimiiPrusamiKsiążęcymi.Większośćziempolskichzajętych
podczasIrozbioruweszładonowejprowincji—PrusyZachodnie(Westpreussen)
PrusyZachodnie
—obejmującejwojewództwa:pomorskie,malborskieichełmińskie(bezGdań-
skaiTorunia).DoprowincjitejprzyłączonoteżniewielkączęśćPrusWschodnich
(Ostpreussen).ZwiększenieobszaruPrusZachodnichnastąpiłodziękiwłączeniu
dotejprowincjiw1775r.częściWielkopolskiiKujawstanowiącychokręgnad-
notecki(Netzedistrikt).
PrusyZachodniebyłyprowincjąobejmującą(dojesieni1806)jedendeparta-
mentzośrodkiemstołecznymwKwidzynie.Tęrolędlaokregunadnoteckiego
spełniałaod1775r.Bydgoszcz.PrusyZachodniedzieliłysięnapowiaty(11)oraz
inspekcjepodatkowe,zwanepowiatamimiejskimi,występującejedyniedokoń-
caXVIIIw.
Zzajętychw1793r.ziempolskich(powcieleniuGdańskaiToruniadoPrus
Zachodnich)utworzononowąprowincjępodnazwąPrusyPołudniowe(Südpreus-
PrusyPołudniowe
sen),dzielącąsiępoczątkowonadwadepartamenty:poznańskiipiotrkowski.
StantenuległzmianiepoIIIrozbiorzePolski,kiedydoPrusPołudniowych
przyłączonoczęśćMazowszazWarszawą.RównocześnieodPrusPołudniowych
odłączonodawnewojewództwopłockieiziemiędobrzyńską(zajętew1793).
Ponadtoniewielkączęśćdawnegowojewództwakrakowskiegowłączonopod
względemadministracyjnymw1795r.doŚląskajakotzw.NowyŚląsk,obejmu-
jącypowiatypilecki(siewierski)ilelowski.PrusyPołudniowewgranicachustalo-
nychw1795r.dzieliłysięnatrzydepartamenty:poznański(17powiatów),ka-
liski(11powiatów)iwarszawski(10powiatów).Równocześniestolicęprowincji
przeniesionozPoznaniadoWarszawy.
NaterenachzajętychwIIIrozbiorzezachowanonaokresrokudotychczaso-
wyustrójiadministrację.Nowąprowincjęod1797r.nazwanoPrusamiNowow-
PrusyNowowschodnie
schodnimi(Neuostpreussen).JejośrodkiemstołecznymzostałBiałystok.Wskład
tejprowincjiwchodziłydwadepartamenty:białostocki(10powiatów)ipłocki
(6powiatów).Przywytyczaniugranicpowiatówopartosięnaistniejącymwcza-
sachpolskichpodzialenaparafie.
Najniższąjednostkąpodziałuterytorialnegobyłagminawiejska(jednost-
kowa).
Pracenadokreśleniemostatecznegokształtuterytorialno-administracyjnego
ziempolskichokupowanychprzezPrusywkolejnychrozbiorachzakończono
w1799r.Oznaczałoto,żeustaleniewewnętrznegopodziałuPrusPołudniowych
iNowowschodnichzajęłowładzompruskimsześćlat.Stantenutrzymałsiędo
pogromuPrusjesienią1806r.Wówczasnastąpiłypoważnezmianywprzynależ-
nościpaństwowejwiększościziempolskichzaborupruskiego.Pruskipodziałdla
potrzebadministracjimiałgłówniecharakterhistoryczny.Jednocześniewystę-
powaływnimczynnikiracjonalistyczne.
49
