Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
czewabiłoaurątajemniczości,atmosferąreligijnąietosemrycerskim.Równieżobecniesą
tacy,którychtofascynuje.Kościółkatolickizawszeinteresowałsięwspomnianymokresem.
Katolicyczęstoszukajątamswoichkorzeni,bojakkolwiekchrześcijaństwopowstało
wstarożytności,towielejegoinstytucjinarodziłosięlubrozwinęłowstuleciach,które
nastąpiłypoupadkuświataantycznego.Byłytowreszcieczasy,wktórychreligiachrześ-
cijańskaodgrywaławiększąrolęniżkiedykolwiekindziej.Wielkieznaczenie–ktowie,czy
nienajwiększe–marównieżokoliczność,żepaństwainarodywspółczesnejEuropy
powstaływśredniowieczu.Jestwtejsytuacjirzeczązrozumiałą,żedotamtychczasów
chętniesięsięga.Ludziechcąwiedzieć,skądpochodzą.
Czymjednakbyłośredniowiecze,jakiewspólnecechymiałyówczesnespołeczeństwa?
Niemanatołatwejodpowiedzi.Kilkauwagwtejsprawiepoczynimywzakończeniu
książki.Istniejerównieżniepewnośćcodotego,kiedyśredniowieczesięrozpoczęło
ikiedyskończyło.Niepewnośćskądinądzrozumiała:kultura,strukturyspołeczneigospo-
darcze,układypolitycznesątozjawiska,któreniezmieniająsięanizdnianadzień,ani
wrównymtempie.Wzależnościwięcodaspekturzeczywistości,któryhistorykbierze
poduwagę,cezuręstawiasięwtymlubwinnymmiejscu.Jeślipodajesiękonkretnądatę,
maonaznaczeniebardziejsymboliczneniżrealne.
JeżelizanajważniejszącechęśredniowieczabadaczuznajewybitnąrolęKościoławży-
ciuspołecznym,topoczątkiomawianejepokiwyznaczanaczasypanowaniaKonstantyna
Wielkiego,któryzrównałchrześcijaństwowprawiezinnymilegalnymireligiami.Wrze-
czywistościuzyskałoonowówczaspozycjęuprzywilejowaną.Jeżelinatomiasthistoryk
przywiązujezasadnicząwagędodziejówpolitycznych,tozakresstarożytnościuznaje
alboprzełomIViVw.,albo476r.,albojeszczeinnądatęmieszczącąsięwobrębieV–VIIw.
PrzełomIViVw.tozarównopodziałCesarstwaRzymskiegonaWschodnieiZachodnie,
jakipoczątkiwędrówekludów,któredoprowadziłydorozbiciaterytorialnegoimperium.
Zkoleirok476todetronizacjaostatniegocesarzanaZachodzie,comożnabyuznać
zasymbolicznykresCesarstwaRzymskiego.Natomiastbadacze,którzyuważają,żecechą
charakterystycznąomawianejepokijestcesarstwotypuśredniowiecznego,tojejpocząt-
kidatująnarok800(koronacjarzymskaKarolaWielkiego).
Inwencjahistorykówwwyznaczaniugranicymiędzystarożytnościąaśredniowieczem
jestwpraktycenieskończona.Sąitacy,którzytwierdzą,żegranicytakiejniebyło,ponie-
ważokresmiędzyIIIaVIIIw.stanowiodrębnąepokę,któranienależyanidostarożytności,
anidośredniowiecza.Epokataniemajeszczenazwy.
Zwyznaczeniemgranicydzielącejśredniowieczeiczasynowożytnesąniemniejszekło-
poty.Ci,dlaktórychkluczoweznaczeniemajązagadnieniareligijne,wahająsięmiędzy
kilkomarozwiązaniami.Niektórzysąskłonniuważać,żeśredniowieczedobiegłokońca
wrazzpoczątkiem„niewoliawiniońskiej”(1309).Byłtomomentzwrotny:papiestwozna-
lazłosiępodkurateląwładzyświeckiej,podczasgdywpoprzednichczasachtopapiestwo
dyktowałowarunkikrólomicesarzom.Innizkoleiwskazująnapoczątkireformacji
(wystąpienieLutra,1517)albonaSobórTrydencki(1545–1563).Obawydarzenia,każde
naswójsposób,kładłykresśredniowiecznemuKościołowi.
Padająjednaktakżedatyodnoszącesiędoinnychsferrzeczywistościspołecznej:1453
–upadekKonstantynopola,1454–wynalazekdruku,1492–odkrycieAmeryki,1494–
początekwojenwłoskich.Niektórzyspecjaliścioddziejówgospodarczychsąskłonnistu-
12
