Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Historiaipolityka.Teoriaipraktykamediewistyki...
wiadomości,wartozawszepamiętaćowskazówkachJoachimaLelewela
zawartychwHistoryce30.Wielkitenhistorykprzykazywałpragnącym
poznaćprawdę,abystawialiźródłomnastępującepytania:
1)czyautorźródłachcemówićprawdę,czynie?
2)jeślichce,toczywolnomująbyłomówić,czyteżdlajakichoko-
licznościwzbronionomutego,amożesamjąprzeistoczył?
3)jeśliwolnomubyłomówićprawdęichciałjąmówić,toczynie-
dbałość,zdolnościumysłu,uczucialubnamiętności,przypadek
wreszcie,niewyzułygozmożliwościmówieniaprawdy?
4)czymusiałobawiaćsięczegośwprzypadkuwykryciaswegokłam-
stwa?
PostawairadyLelewelapozostająwwidocznejsprzeczności
zczęstąniekiedypraktykąpodsuwanąszerszymkręgomprzezrozmai-
tychmanipulatorów.Zamiastpropagowaćsolidnąwiedzęnatematwar-
sztatupracyhistorykazbytczęstoutwierdzasięczytelnikawprzeko-
naniu,żewystarczybezkrytycznaufnośćwprawdywygłaszaneprzez
różne,częstosamozwańcze,autorytety.Autorytetemtakimbywanie-
kiedy„powszechnaopiniaświatanaukowego”.Wystarczyjednakprzy-
pomnieć,iżgdybyosłusznościnaukowejteoriidecydowałplebiscyt,
toaniKopernik,aniEinstein,nieokazalibysię,wopiniiswoichwspół-
czesnych,jegozwycięzcami.Równieszkodliwedlaracjonalnegomy-
śleniahistorycznegojesthołdowanietakimzasadom,jaktagłosząca,
że„wkażdejbajce(plotce)tkwiziarnoprawdy”lubaksjomatopraw-
dzie,którarzekomo,„jakzwykleleżypośrodku”.Bywająprzecieżplot-
kiibajkicałkowiciewolneodjakiegokolwiek„ziarnaprawdy”,atak-
żecałkowiciesprzecznezesobąplotki,którecooczywiste,niedają
„pośrodku”żadnejprawdy,tylkotrzeciąbzdurę31.Zawszeiwszędzie
należyzatemudowadniaćprawdziwośćprzekazuiniezadowalaćsię,
jakczęstotobywa,przerzucaniemobowiązkuargumentacjinastronę
wsporzeprzeciwną32.Uprawianiehistoriiwsposóbodpowiedzialny
30
JoachimLelewel,Historyka,w:idem,Wybórpismhistorycznych,opr.HelenaWięc-
kowska,Wrocław1950,s.16.
31
Szerzejnatentematzob.KlausThiele–Dormann,Psychologiaplotki,tłum.Adam
Krzemiński,Warszawa1980.
32
JakczynitowpolemicezJarosławemNikodememTomaszJurek,Kontrowersyjne
kontrowersje.WokółprzygotowańdokoronacjiPrzemysłaII,„KwartalnikHisto-
20
