Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
Historiaastronomii
Niedługopotym,jakTaleszasugerował,żewNaturzepanujemate-
rialnajedność,członkowiesektyreligijnej,żyjącywgreckichkoloniachpo-
łudniowejItalii,dostrzeglistrukturalnąjednośćPrzyrody.Zazałożycielatej
sektyuważasięPitagorasa.Późniejszeopowieścimitologizującetępostać
utrudniająwydzieleniedokonańsamegoPitagorasa,lecznajważniejsza
legendautrzymuje,żegdywsłuchiwałsięonwdźwiękiwydawaneprzez
kowalauderzającegowkowadło,odkryłzwiązkimiędzystosunkamilicz-
bowymiainterwałamimuzycznymi–międzyabstrakcyjnymiliczbami
azjawiskiemprzyrodniczym.Wkażdymraziepitagorejczycy,uogólniając
to,uważaliliczbęzapodstawęwszystkichrzeczy.
Pitagorejczycydokonaliinnegoważnegoodkryciazwiązanegoze
światemrzeczywistym:stwierdzili,żeZiemiajestokrągła.Niezachowało
sięrozumowanie,któreichdotegodoprowadziło,leczdowódpodany
późniejprzezArystotelesa–żecieńZiemipadającynaKsiężycpodczasza-
ćmieniajestzawszekolisty–byłprzekonujący.Arystoteleszauważyłtakże,
iżpodróżnik,wędrującynapółnoclubnapołudnie,widziinnegwiazdy,
zczegowynika,żeZiemiajestkuląoniewielkichrozmiarach.Przezresztę
starożytnościiprzezcałeodrodzeniekażdy,ktochoćtrochęliznąłnauki,
wiedział,żeZiemiajestokrągła.
NiecopóźniejGrecywpięknysposóboszacowalirozmiarynaszego
globu.UczyniłtoEratostenes(ok.276–ok.195p.n.e.),któryprzezwielelat
kierowałsłynnąbiblioteką,stanowiącączęśćMuzeumAleksandryjskiego.
Wiedziałon,żewSyene(wpobliżudzisiejszegoAsuanu)wGórnymEgipcie
Słońcewdzieńprzesilenialetniegoświeciłowpołudniewzenicie:wbity
prostopadlewziemiękijnierzucałcienia,apromieniesłonecznedocierały
dodnastudnispecjalniewtymceluwykopanej.Pewnegorokuwpołudnie
dniaprzesilenialetniegoEratosteneszmierzyłwAleksandriidługośćcienia
rzucanegoprzezgnomonistwierdził,żeodpowiadaonakątowirównemu
1/50obwodukoła.Przyjmując,żeAleksandriaznajdujesięokoło5000sta-
diównapółnocodSyene,Eratostenesstwierdził,żeobwódZiemiwynosi
50razy5000stadiów,czyli250000stadiów.Chociażdane,którymiEratoste-
nessięposługiwał,niesącałkowiciedokładne,ichociażwspółczesnyodpo-
wiednik250000stadiówniedokońcajestznany–niektórzyprzyjmująnatę
wartość46500kilometrów–nieulegawątpliwości,żezgodnośćmiędzywy-
nikiemaleksandryjskiegouczonegoinasząwspółczesnąwartościąnaobwód
Ziemi,wynoszącąokoło40000kilometrów,jestdobra,anawetdoskonała.
Pitagorejczycywierzyli,żeświattokosmos.Termintenoznaczałra-
cjonalnyporządek,alepobrzmiewaływnimtakże:symetriaipięknooraz
harmonia,jakapanujewzdrowymorganizmie.Przekonanie,żeWszech-
światmusicechowaćharmonia,wistotnysposóbwpłynęłonarozwój
astronomiiwepoceodrodzenia,kiedypitagorejskiepoglądyponowniestały
siępopularnepoodkryciupismPlatona,którypodróżowałpopołudniowej
Italiiiznalazłsiępodwpływemrozwijanychtamdoktryn.
