Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
tracjasamorządowabędziesprawniejsza,tańszaibliższaobywatelomniż
państwowa.Innymisłowy,jużwXVIIIw.pojawiłysięteorie,głoszące,iż
gminaposiadawłasną,nienaruszalnąsferędziałania.WXIXw.,gdykom-
petencjeorganówsamorządowychzaczętookreślaćwdrodzeustaw,
przyjąłsiępodziałnatzw.własnyzakresdziałaniagmin(wszystkoto,co
miałosłużyćdobrobytowijejmieszkańców)iporuczonyprzezpaństwo
(zagadnieniaadministracjiogólnej,np.sprawypolicyjne,pobórdowojska,
ściąganiepodatków).Wtensposóbgminywiejskieimiejskiebyłykorpo-
racjamiprawapublicznego,którympowierzanosamorządwewłasnych
sprawach,jakrównieżlokalnąadministracjępaństwową.
Nakontynencieeuropejskimsamorządterytorialny
55
powstałwzasadzie
rozwójsamorząduidualizm
administracjiterytorialnej
wdrugiejpołowieXIXw.,stającsięjednymzfilarówpaństwaprawnego.
Tworzonoinstytucjesamorządowenaróżnychszczeblachpodziałutery-
torialnegopaństwa,przedewszystkimwPrusachiinnychkrajachnie-
mieckich,wmonarchiiaustro-węgierskiej,atakże,choćzpewnymiogra-
niczeniami,wRosji.Zopóźnieniemisłaborozwijałysięorganysamo-
rządoweweFrancji,wktórejprefektciąglezajmowałcentralnemiejsce
(mimouznaniaw1871departamentuzazwiązeksamorządowy).Struktury
samorządowebudowanozazwyczajobokistniejących,scentralizowanych
izbiurokratyzowanychorganówadministracyjnych.Dlatychżeorganów
administracjasamorządowamiała,wmyśljejtwórcówiteoretyków,sta-
nowićprzeciwwagę,niezrutynizowaną,nieprzekupną,sprawniewykonu-
jącązadanialokalne.Wsumiejednakobieadministracje,scentralizowana
isamorządowa,współistniałyoboksiebie,codoprowadziłodopowstania
zjawiskadualizmuadministracjiterytorialnej.Dualizmtenopierałsięna
rozdzialezadańmiędzyadministracjąscentralizowanąisamorządowąprzy
przyjęciuzapodstawowejegokryteriumznaczeniaspraw:sprawyogólno-
państwowenależałydoorganówscentralizowanych,alokalne–do
samorządowych.Doscentralizowanychorganówadministracjirządowej
należałteżnadzórnadsamorządem.WłaściwieteżzaznaczaD.Janicka,
iżkoniecznośćrozdzieleniatychżezadań,alewspółpracamiędzyorganamisamorządowymi
iscentralizowanymibyłapowszechnąopiniąteoriiipraktykiprawaadministracyjnegoXIX
iXXw.
31
zakładiprzedsiębiorstwo
Decentralizacjarzeczowawpostacizakładówiprzedsiębiorstwpublicz-
publiczne
nych
56
rozwinęłasięwEuropiewpoczątkachXXw.Przezpojęciezakładu
publicznegorozumiano„zespółosóbiśrodkówrzeczowychtworzących
jednośćtechnicznąisłużącychzaspokajaniupotrzebpublicznych”
32
.
Zakładytakiepowoływałonaogółpaństwobądźgminywdrodzeustawy
lubaktuadministracyjnegozazwyczajdoprowadzeniadziałalności
niegospodarczej,główniedoświadczeniausługniematerialnych.Przej-
31
32
D.Janicka,op.cit.,s.117.
Ibid.,s.107–108.
44
