Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
formęustrojową,właśnie„biurokrację”(obokmonarchiiidemokracji),
którawswymfunkcjonowaniuzachowujesiętak,jakbysamabyłacelem
dlasiebie,niezważającnaswespołecznezadania.
PrawdziwyduchprawFrancjitobiurokracja–twierdziłV.deGournay–tubiura,urzędnicy,
sekretarze,inspektorzy,intendenciniesąpowołani,abyrealizowaćinterespubliczny,ale
wydajesię,żeinterespublicznyistniejepoto,abyistniałybiura
7
.
TerminV.deGournayaprzynosiłjeszczeinneznaczenie,mianowicie
trudności,jakieadministracjapaństwastwarzaobywatelomprzyzałatwieniu
ichspraw.Wtensposóbrozpoczęłasię,żywadodniadzisiejszego,kariera
pojęcia„biurokracja”,mającapotoczniewydźwiękpejoratywnyioznaczająca
rządyaparatuurzędniczego,zwyraźnymidążeniamidowykraczaniapoza
zakreślanemuzadania.
WiekXIXutrwaliłwświadomościspołecznejrozumieniebiurokracjijako
wadkorpusuurzędniczegodziałającegowedługsztywnychiformalistycz-
nychregułzoskarżaniemurzędnikówodawaniepierwszeństwakarierze
prywatnejniżrealizowaniuzadańpublicznych.Wliteraturzepolskiej
ówczesnegoczasupojawiałysiętakieokreśleniatychujemnychzjawisk,jak
„oficjantyzm”(I.Owidzki)i„urzędomania”(I.Stawiarski).
Jednakżeodczasówmonarchiiabsolutnejpodzieńdzisiejszyrealizacja
zadańpaństwowychwdziedzinieadministracjiopierasięnastrukturze
biurokratycznejookreślonej,częstohistorycznie,wartościitrwałości,mniej
lubbardziejrozwiniętejorganizacyjnieipersonalnie.Małotego,biurokracja
okazujesiębyćracjonalnyminajbardziejsprawnymśrodkiemspełniania
tychżefunkcji.Wewspółczesnychnaukach,związanychzadministracjąiteo-
riąorganizacji,przyjmujesięinnerozumienieterminu„biurokracja”,
odbiegająceodjegopotocznego,zabarwionegoujemnieznaczenia.Twórcą
tegoodmiennegopojęciabyłniemieckiuczonyMaxWeber(1864–1920).
Wedługniego,„biurokracjamacharakteremocjonalnieneutralny”.Oznacza
określonytyporganizacjiizgórynieprzesądzaojegowadach
8
.Zasługą
idealnytypadministracji
M.Webera
9
jeststworzeniemodelowegosystemubiurokratycznego
wgWebera
wznaczeniuneutralnym,działającegowedługwskazanychzasad:
.
wyraźnypodziałkompetencji,określonynormamiprawnymi,
.
hierarchicznastrukturaurzędów,
.
pionowyipoziomypodziałpracywiążącysięzespecjalizacjąizkon-
strukcjąpodległościosobowejisłużbowej,
7
Ibid.,s.197.
8
M.WeberzapodstawęrozumowaniaprzyjmowałparadygmatWertfreiheit(„wolność
odwartości”),zgodniezktórymzanaukowe„uznajemytylkotetwierdzenia,któresąetycznie
neutralnieiwolneodjakichkolwiekwartościującychzaleceńpraktycznych[...]itenpostulat
neutralnościzewzględunapowszechnąiciągłązmiennośćpojęćstanowiłfundamentalną
podstawęideałuobiektywności”.Por.E.Sokalska,Biurokracjajakometodafunkcjonowania
nowoczesnejadministracjiwujęciuMaksaWebera,w:StudiaPrawnoustrojowe,2,Olsztyn2003,
s.119.
21
