Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdziałpierwszy.Źródłapojęciasprawiedliwości
przyjęciawspólnychzasadsprawiedliwości,gdytymczasembezstronna
zgodawhipotetycznejsytuacjipierwotnejniezakładażadnychnegocja-
cjiczynawetstron–jesttozgoda,którąwyraziłbykażdypodmiotzosob-
na(możnawięcwyobrazićsobietylkojednąosobęwsytuacjipierwotnej,
którajestUjaktyija”)
16
0
Taspecyficznasytuacja,wktórejpojawiasięmożliwośćikoniecz-
nośćuzgodnieniazasadsprawiedliwości,którebędąkierowałyludzkim
postępowaniemwdanejspołeczności,niemusispełniaćżadnychkon-
kretnychwarunkówmoralnych.Możebyćcałkowicieneutralnazpunktu
widzeniamoralnościbądźzawieraćjakieśokreślone(najczęściejminimal-
ne)przesłankimoralne.Azatemużywająctejsamejmetodyuzasadnia-
nia,możnaskonstruowaćdwazupełnieróżnetypyteoriisprawiedliwości
–naturalistyczne(sprawiedliwośćopartajedynienawzajemnejkorzyści)
iantynaturalistyczne(sprawiedliwośćopartanadodatkowychzałożeniach
etycznych,takichjakbezstronność)
17
.Wpierwszejwersjibędziemyzobli-
gowanidoprzyjęciatylkotakichzasadsprawiedliwości,którychobowią-
zekrealizacjibędzieleżałwnaszymwłasnyminteresie(tylkotakiezasady
sprawiedliwościmożnauznaćzaumotywowane,któreprzynosząkorzyść
wszystkim,którychdotyczą)
18
.Jakkolwieksprawiedliwośćjakowzajemna
korzyśćurzekaprostotąrozumowaniaiminimalizmemzałożeń(egoizm
iinstrumentalnaracjonalnośćpodmiotów),budzionazasadniczekontro-
wersjezwiązanezuzgodnieniemjejwnioskówznaszymipodstawowy-
miintuicjamietycznymiorazzuzasadnieniemmotywacjipostępowania
moralnegojejpodmiotów.Ztychwzględów,niektórzyzfilozofów,jaknp.
BrianBarry,zastanawiająsię,czysprawiedliwośćjakowzajemnakorzyść
możebyćwogóleuznanazateorięsprawiedliwości
19
.Propozycjaantyna-
wapsychologiiludzkiejitp.),alepozbawionesąwiedzyszczegółowej(wiedzyotakichfaktachjak:
zajmowaneprzeznichmiejscewspołeczeństwie,pozycjaklasowa,statusspołeczny,naturalnedys-
pozycjeiuzdolnienia,własnekoncepcjedobra,planyżyciowe,własnecechypsychiczne,sytuacja
ekonomiczna,politycznaikulturowaichspołeczeństwa,generacja,doktórejnależą),Rawls1994,
s.167–208;s.32–37.
16
Por
.Barry1989,s.270–271.
17
BrianBarrywyróżniawewspółczesnychkonstruktywistycznychteoriachsprawiedliwości
dwarodzaje:Usprawiedliwośćjakowzajemnakorzyść”(justiceasmutualadvanatage)iUsprawiedli-
wośćjakobezstronność”(justiceasimpartiality),Barry1989,s.4–9,255–375.Spośródpolskichauto-
rówinteresującąanalizęuzasadnieniaoburodzajówteoriiprzeprowadziłWojciechZałuskiwswojej
rozprawiedoktorskiej(Załuski2006,passim,zwłaszczas.25–36).
18
KorzenietegorozumowaniasięgająTrazymacha(por.Platon2003,I338C,s.28in.;tam-
że,II358E–359B,s.51).
19
Barry1989,s.163.DopodobnychwnioskówdochodziZałuski,twierdząc,żesprawiedli-
wośćjakobezstronnośćniejestpełnokrwistąteoriąsprawiedliwości.
33
