Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
trudności,jakienapotkałaostatniawielkaspadkobierczynitegodziedzictwa-man-
dżurskadynastiaQing-wkonfrontacjizkulturąprawnąipolitycznąEuropy.Po-
stępująceosłabieniepaństwachińskiegonałożyłosięwkońcuwXIXw
.nabezpre-
cedensowywzrostpotęgiiwpływówZachodu,wtymprzedewszystkimWielkiej
Brytanii,atakżerozkwitklasycznegoprawamiędzynarodowego.Niestety,dlaChin
oznaczałotonadejściestuleciaupokorzeń,rozpoczętegowojnamiopiumowymi
ipodpisaniemw1842r.traktatunankińskiego,pierwszejzseriitzw
.nierównopraw-
nychumówmiędzynarodowych2.Konfliktohandelopiumbyłzarazempierwszym
przypadkiempróbyskorzystaniaprzezcesarstwozprawamiędzynarodowegojako
narzędziaregulowaniastosunkówmiędzynarodowych,cozakończyłosięjednak
spektakularnąporażką3.Wseriipóźniejszych,podobnychtraktatówzBrytyjczyka-
miiinnymipotęgamikolonialnymi(zwłaszczazFrancuzami,podkoniecstulecia
zaśzNiemcami,RosjanamiiwkońcuzAmerykanamiorazJapończykami)Chiny
poddałysięsystemowiumówmiędzynarodowych,któredefacto,jeśliniedeiure,
stworzyłyzwłaszczawnadmorskichhandlowychmiastachDpaństwowpaństwie”
czyteżDdrugiecesarstwo”4.Charakterystycznącechątychtraktatówbyłbowiem
szerokizakresprzywilejóweksterytorialnych,odsystemutzw
.jurysdykcjikonsu-
larnej,poprzeztworzenieosobnychdzielnicdlaEuropejczyków,kontrolowanych
przezobcerządy,funkcjonowaniespecjalnychkoncesjihandlowych,zryczałtowa-
nychtaryficeł,zwolnieniapodatkowe,anawetprzywilejemitowanialokalnejwa-
luty,skończywszynadzierżawieziemi,tworzeniugarnizonówwojskowych,obcych
morskichsłużbcelnychiurzędówpocztowych5.Systemtenprzetrwałformalnieaż
dolat40.XXw
.
Dwudziestoleciemiędzywojennepoczątkowozdawałosięnieśćzesobąpewną
nadziejęnapoważnepotraktowanienowejRepublikiChińskiejjakosuwerennego
członkaspołecznościmiędzynarodowej.OdwrótZachoduodepokiklasycznego
Dprawamiędzynarodowegonarodówcywilizowanych”wprzypadkuChinmiał
jednakwymiargłówniesemantyczny.Mimowielkichnadzieipokładanychprzez
PaństwoŚrodkajakoczłonkaLigiiNarodówwzasadach,któreległyupodstawtej
2
Wedługniektórychźródełcałkowitaliczbatzw
.nierównychtraktatówzawartychzChinami
wlatach1842-1949przekroczyłaliczbętysiąca(!)umów
.Ichstronamibyłowsumie18obcych
państw,wtymnietylko12potęgeuropejskich(WielkaBrytania,Francja,Szwecja/Norwegia,
Prusy,Portugalia,Dania,Holandia,Hiszpania,Belgia,Włochy,Austro-Węgry,Szwajcaria),ale
takżeconajmniej6państwspozaEuropy-pozaStanamiZjednoczonymi,JaponiąiRosjąbyły
totakżeMeksyk,PeruiBrazylia;zob.A.Peters,Treaties,Unequal,[hasłow:]TheMaxPlanckEncy-
clopediaofPublicInternationalLaw,HeidelbergandOxfordUniversityPress2010,za:www.mpepil.
com[20.08.2012],pkt10.
3
A.Björn,China,[hasłow:]TheMaxPlanckEncyclopedia…,pkt3.
4
Zob.J.Fenby,Chiny.Upadekinarodzinywielkiejpotęgi,Kraków2009,s.65-66.
5
A.Björn,China…,pkt4;R.Heuser,ChinaandDevelopmentsinInternationalLaw:WangTieyaas
aContemporary,DJournaloftheHistoryofInternationalLaw”2002,vol.4,issue1,s.143.
8
GDAŃSKIESTUDIAAZJIWSCHODNIEJ2013/3
