Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Gaiusijegodzieło
I.Gaius*tonajbardziejtajemniczapostaćwplejadzieponadstuznanychnamprzedstawicieli
rzymskiejjurysprudencjidziałającychoficjalnienaprzestrzenikilkuwiekówwepocerzymskie-
goprawaprzedklasycznegoiklasycznego.Natemattegoprawnikawciąguostatnichwiekówna-
pisanojużkilkadziesiątrozprawmonograficznych,zorganizowanowielekonferencjinaukowych
ozasięguogólnoświatowym,bywspomniećchoćbywielkiesympozjumneapolitańskiezro-
ku1965,asamwykazbibliografiijemupoświęconejbyłbypublikacjąoimponującejobjętości.
MimotakogromnegozainteresowaniawiedzanaszaoGaiusiepozostajenadalskromna,apo-
glądycodopochodzeniategożjurystyniewychodząwzasadziezkręguhipotez,mniejlubbar-
dziejprawdopodobnych,czasemgraniczącychzezwykłąfantazją.
Żyłmniejwięcejwlatach112-180(Honoré).
Najbardziejpewnesąramyczasowe,naktóreprzypadatwórczadziałalnośćGaiusa.Obejmu-
jąonepanowanietrzechcesarzyrzymskich:Hadriana,AntoninusaPiusaiMarkaAureliusza,
wprzybliżeniulata135-180(Honoré).Koniecjegodziałalnościprzypadaprawdopodobniepo
roku178,nacowskazujepochodzącyodniegokomentarzdoS.C.Orphitianumpodjętegowro-
ku178(D.38,17,9).
Mgłątajemnicyosnutejestrównieżpochodzenieiterendziałalnościnaukowo-dydaktycznej
Gaiusa.Najbardziejchybarozpowszechnionajesthipoteza(Mommsen),iżGaiusbyłprawni-
kiemprowincjonalnym,ajegodomiciliumtoTraos,rzymskakoloniawAzjiMniejszej.Przema-
wiaćmajązatymwszczególnościznajomośćedyktuprowincjonalnegotejżeprowincji,doktó-
regonapisałkomentarzwsiedmiuksięgach,anadtowtłaczaneponadprzeciętnąmiaręgrecyzmy
wjegopismach(Kalp,Kübler)istosowanynawschodziezwyczajpublikowaniapracpodimie-
niem,anienazwiskiem.Tenostatniargumentjestmałoprzekonywujący,skorozszereguna-
zwiskjurystówrzymskichznamytylkojedenczłon,bywymienićtakichprawników,jak:Blae-
sus,Proculus,Pegasus,Vivianus,Campanus,Florentinus,Callistratus.
TeoriaMommsenaspotkałasięzostrąkrytyką(Huschkeiin.),jakożewychodziłazbłędnych
założeń.EdyktprowincjonalnykomentowanyprzezGaiusamiałcharaktergeneralnyiniebył
normąozasięguprowincjonalnym.WtłaczaniegreckichzwrotówwtwórczościGaiusauzasad-
niaćmożeprzeznaczeniejegotwórczościdlaadeptówwiedzyprawniczejwywodzącychsię
zprowincjiwschodnich.Cosięzaśtyczysygnowaniaimieniempublikowanychprac,tostwier-
dzićmożna,żedodzisiajniemamyżadnejpewności(Diosdi),czyGaiustorzeczywiścieprae-
nomen,awięcimięautora(Orestanoiin.),czymożenazwiskorodowe,nomengentilicium(Pa-
delletti),czymożenawetprzydomek,cognomen(Cattaneo).
MimożehipotezaoprowincjonalnympochodzeniuGaiusadoczekałasięuzasadnionejkryty-
ki(Kunkel),tojednakznajdujenadalswoichzwolenników(Guarino).Małoprzekonywującyjest
teżpogląd(Bizoukides),żeojczyznąGaiusajestwprawdzieAzjaMniejsza,alepochodzionnie
zmiastaTraos,leczPrusias(Prussa)wBitynii,albożebyłwykładowcą(Bremer,Nordeblad)
wsłynnejszkoleprawniczejwBerytos(Bejrucie).
CytowanywdziełachniektórychprawnikówrzymskichGaius,tonienaszautor,leczCaius
(GaiusCassiusLonginus,współtwórcaszkołysabiniańskiej).Taokolicznośćstanowiłateżpod-
stawęhipotezy(Longinescu,Kalp),żeinaszGaiustoniektoinny,jakżyjącystolatwcześniej
CassiusLonginus.PrzeciwtymzałożeniomprzemawiająinformacjezawartewdziełachGaiusa,
apogląd,żepochodząoneodpóêniejszychglosatorówjestabsolutnieniedoprzyjęcia.Niedo
przyjęciajestteżpogląd(Pugsley)utożsamiającyGaiusazewspółczesnymmuPomponiusem,
jakożeniewiadomo,dlaczegotenostatnitylkoczęśćswoichpracmiałbypublikowaćpodwła-
snymnazwiskiem,aczęśćpodpseudonimem.PonieważPomponiusprzezpóêniejszychprawni-
kówbyłcytowany,taksamowinienbyćcytowanyrównieżGaius,askorotaksięniestało,wnio-
sekmożebyćtylkojeden:autorówtychutożsamiaćniemożna.
*Wzapisieimionwcałejpublikacjiprzyjętozasadęspolszczonegozapisuimionutrwalonychwtradycjipolskiej,
natomiastmniejznanezachowanowwersjioryginalnej.
XI
