Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
2.ŚląskCieszyński—problematykahistoryczna
warcznych.Wrzeczywistościszlachtaniepłaciłapodatków,spychałaje
naswoichpoddanych,pomimożestopapodatkowachłopówbyłaniższa
niżta,któraobowiązywałamieszczaniszlachtę.Takżewolnośćosobi-
staszlachtyuległaograniczeniu.Szlachcicbezpozwoleniapanującegonie
mógłopuścićkrajuczyteżwysłaćsynadoszkołyzagranicą38.WXVIII
wiekuwskutekzłejgospodarkiidziałańwojennychzmniejszonezostały
własnościszlachtycieszyńskiej.Stantenpopadałwdługiiwyzbywałsię
majątkównarzeczwłaścicieliwielkichdóbr.Wtymczasiewzrastaływła-
snościksiążęce,którew1826rokuzajmowałyaż28%ŚląskaCieszyń-
skiego.Toczyłysięnieustanniezaciekłesporypomiędzyszlachtąamiesz-
czanami39.
SytuacjachłopówzapanowaniaHabsburgówrównieżuległapogor-
szeniu.Jedenzartykułówwydanychw1528rokuzapanowaniaFerdy-
nandaInakazywałprzywiązaniechłopadoziemi.Emigrowaćmógłjedy-
niechłop,któryotrzymałpozwolenienietylkoodpana,alerównieżod
księcia;wdodatkutakichłopzobowiązanybyłwnieśćopłatę,którasta-
nowiła5%jegomajątku.Chłopibylipodporządkowaniwładzywójta,
zarządcywsi,któryposiadałtakżewładzęsądowniczą40.
Szlachtasamowolniezwiększałaopłatypańszczyźniane,tymsamym
corazdotkliwejuciskającchłopów,którzymusielipracowaćwewszystkie
dnitygodnia.Powinnościchłopskiezazwyczajniebyłyspisywane,itoteż
wykorzystywałaszlachta.NaŚląskuCieszyńskimistniałyspisy,tzw.urba-
rze,jedyniewposiadłościachKomoryipaństwabogumińskiego.Byłyto
jednakaktyhistoryczne,anieprawne,więcniemiałymocyobowiązują-
cej.Pierwszyurbarzcieszyński,obejmującyCieszyn,Jabłonkówi27wsi
książęcych,zostałsporządzonyw1577roku.Kolejnepowstaływlatach
1646,1647i169241.PoobjęciuwładzyprzezHabsburgówspadłnachło-
pównowyobowiązek.Władzepoleciłychłopomoszacowaćichmajątki
38DZeskargszlachtycieszyńskiejwidzimy,żeonawadzisięczęstoodrobnostkiipro-
wadzizupodobaniemprocesyosprawymałejwagi,żewkłótniposługujesięwyrażenia-
miobjętymisłownikiemnaszychchłopówirobotnikówitonajniższegostopnia,takimi,
którychprzyzwoitośćprzytoczyćniepozwala,żejestskoradopijatykiibitki[ś]”.Cyt.za:
F.Popiołek:StudiazdziejówŚląskaAustryackiego…,s.30;więcejnatentematw:G.Wąs:
ŚląskwewładaniuHabsburgów.W:R.Żerelik:DziejeŚląskado1526rokuś,s.184—186.
39F.Popiołek:StudiazdziejówŚląskaAustryackiegoś,s.35.
40D[ś]właścicieledóbr,książęiszlachtazagarnęlichłopówzupełniewswojąmoc,
zrobiliznichpoddanych,którzytymtylkoróżnilisięodniewolników,żeniemożnabyło
ichsprzedawaćjakrzecz,leczwymawianieichsobieprzyumowiekupnejbyłopraktyko-
wane.Zachodziłynawetwypadkisprzedażypoddanychzichgruntamiipowinnościami
np.ks.AdamWacławsprzedał(1615)PiotrowiGureckiemuczterechsiedlaków,jednego
zagrodnikaijednegochałupnika[...]zopłatami,kuramiipowinnościami[ś]”.F.Popio-
łek:StudiazdziejówŚląskaAustryackiegoś,s.52
41Ibidem,s.56.
