Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Przekłady
Asąoneograniczonedlatego,żechociażmożemyformułowaćreguły,
toniepotrafimykontrolowaćzastosowaniaprzepisudokonkretnego
przypadku.Ichoćdasięrównieżformułowaćregułydotyczącezasto-
sowaniareguły,prowadzitojednakwnieskończoność,gdyżodkażdej
regułyzastosowaniaregułyznowumożebyćwymaganaregułajejza-
stosowania.
Nieskończonyregres,doktóregoprowadziposzukiwanieregułyza-
stosowaniareguł,zauważonowcześnie,alejestonnajsilniejszymar-
gumentemsceptycyzmuuzasadnienia.Jeśliposzukiwanieregułyza-
stosowaniaregułyprowadzidonieskończonegoregresu,torównież
próbauzasadnieniaregułprowadzidonieskończonegoregresu.Jeśli
zgóryniemożnaprzyjąćżadnejregułydlawszystkichprzypadków
ichzastosowania,towszelkaregułajestbezzasadnawodniesieniudo
nieograniczonejliczbymożliwychzastosowań,dlategomożebyćwy-
maganerównieżodrębneuzasadnieniekażdegouzasadnieniareguły.
Sceptycyzmuzasadnieniaopierasięzatemnaprzyjęciuzałożenia,że
wszystkieuzasadnieniasąjedynieprowizoryczneipozorne.Wszyst-
kiewyjaśnieniasąprowizoryczne,ponieważkończąsięnawykaza-
nymregresieuzasadnień,ajeżeliutrzymująone,żeunikająnieskoń-
czonegoregresu,tosąjedyniepozornymiuzasadnieniami,które
ostatecznieokazująsięalbobłędnymkołem,albowprosttwierdzenia-
midogmatycznymi.Sceptycyzmuzasadnieniawyprowadzazatemod
niepamiętnychczasówtrzyargumentyprzeciwkomyśleniuopartemu
napryncypiach.Każdapróbaracjonalnegouzasadnienialubosta-
tecznegouzasadnieniaprowadzidonieskończonegoregresualbooka-
zujesiębłędnymkołemwdowodzeniu,alboteżkończysięwdogma-
tycznymzałożeniuprocesuuzasadnianianarzecznieuzasadnionego
twierdzenia2.
Niemożnaobalićtychtrzechargumentówsceptycyzmuuzasad-
nienia.Jeżelinawetprzyznamy,żeposzukiwanieregułstosowania
regułprowadzidonieskończonegoregresu,toprzezwyciężenietryle-
matuuzasadnianiawydajesięprawieniemożliwe.Ponadtopodnoszo-
neodczasówstarożytnychkontrargumentysąmałopomocne.Nawet
gdyArystoteleszarzutregresuidogmatyzmuodpierazapomocąme-
tafizycznejwiarywbezpośrednie(noetyczne)poznaniepryncypiów3,
wówczassceptykuzasadnieniadostrzegawtymraczejpotwierdzenie
2Por.D.Laertios:Żywotyipoglądysłynnychfilozofów.Tłum.K.Leś-
niak.Warszawa1982,s.IX,s.88j89;S.Empiryk:Zarysypirrońskie.Tłum.
A.Krokiewicz.Warszawa1998,ks.I,165j169(paginacjaboczna).
3Arystoteles:Analitykiwtóre.W:Idem:Kategorie.Analitykipierwsze.
Analitykiwtóre.Tłum.K.Leśniak.Warszawa2013,ks.I3,73a,s.13inast.
