Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20JanWoleński
że:nNiemaostrejgranicypomiędzyproblemamizróżnychszczegółowychdzie-
dzinprawnychazagadnieniamifilozofiiprawa”(Hart2001,s.88).DlategoHart
charakteryzujefilozofięprawa,wyróżniającomawianenajejgrunciezagadnienia.
Sąto:1.Kwestiedefinicyjno-analityczne(definicjaprawa,analizapojęciaprawa);
2.Zagadnieniadotyczącerozumowańprawniczych(roladedukcji,precedensu,
metodyodkrywaniaistandardyocenyrozumowańjakopoprawnych,przypadki
bezsporneiprzepisynieokreślone);3.Problemykrytykiprawa(kryteriaoceny
prawa,prawomaterialne,prawoproceduralne,sprawiedliwośćiużyteczność,obo-
wiązekprzestrzeganiaprawa).Hartbyłzwykształceniafilozofem,aledodatkowo
ukończyłprawo(praktykowałjakoadwokat)izostałprofesoremjurysprudencji
wUniwersytecieOksfordzkim.Jakofilozofnależałdotakzwanejszkołyoksfordz-
kiej(główniprzedstawicieletegonurtuto:GilbertRyle,JohnL.AustiniPeter
Strawson),kontynuującejideepóźnejfilozofiiLudwigaWittgensteinaiuznającej,
żegłównymzadaniemfilozofowaniajestanalizajęzykapotocznego(jesttoszcze-
gólnaodmianafilozofiilingwistycznej).RozumieniefilozofiiprawaprzezHarta
jestwyraźniezwiązanezjegoprzynależnościądoszkołyoksfordzkiej(naciskna
problemydefinicyjno-analityczne)orazzprawniczątradycjąbrytyjską(rozumo-
wanieprawniczewramachcommonlawikrytykaprawanawiązującadoideiutyli-
taryzmu).TakżewprzypadkuHartamożnapowiedzieć,żereprezentowałpostawę
filozoficznąwrozumieniuWróblewskiego,polegającąnastosowaniuwteoriiprawa
rozwiązańfilozofiilingwistycznej.W1991rokuodwiedziłemHartawOksfordzie
izapytałem,czyzgadzasięztaką(jakopisanawyżej)wykładniąjegopoglądów.
Odpowiedziałtwierdząco.Niemajednakprostegouogólnieniadlategostanowi-
ska,gdyżcharakterjurysprudencjibrytyjskiejskłaniadomyśleniabliskiegofilozofii
analitycznejwstyluszkołyoksfordzkiej.
Handbook,TreatiseiEinführung,chociażdostarczająwieluinformacji,niezbyt
przyczyniająsiędoustaleniawzajemnegostosunkuteoriiifilozofiiprawa.Podob-
niemasięsprawazwyjaśnieniamioferowanymiprzezHarta(zzastrzeżeniemuwag
wpoprzednimakapicie),RadbruchaiWróblewskiego.Dwajpierwsipowiadają,
żeprawoznawstwoprowadzidorozmaitychproblemów,którekształtująfilozofię
prawa,przyczymniemaostrejgranicymiędzytymidwiemadziedzinami.Zamysł
Wróblewskiegojestbardziejambitny,gdyżbadacztenstarasięstworzyćogólnyapa-
ratpojęciowy,zapomocąktóregomożnabyustalićmiejscefilozofiiwteoriiprawa.
Niemniejjednak,trudnouznać,żejesttopróbawpełniudana.Wszczególności,
relacjapowoływaniafilozofiiprzyrozpatrywaniuzagadnieńteoretycznoprawnych
niejestokreślonawystarczającoprecyzyjnie.Przeznpostawęfilozoficzną”Wróblew-
skirozumieświadomekorzystanie(wyznaczoneprzezsamowiedzęfilozoficzną)
zjakiegośsystemufilozoficznegolubprzynajmniejjakiegośkorpusuzaakcepto-
wanychtezfilozoficznych.Tojednakdopuszczadwieinterpretacje.Pierwsząjest
uznanie,żechociażteoriaprawajestczęściąsystemufilozoficznego,topozostaje
częściąprawoznawstwa(Wróblewskiexplicitewskazuje,żejesttomożliwe).Jest
tokoncepcjahybrydowa,traktującaogólnąnaukęoprawiejakocośfilozoficznie
doniosłegoiwgruncierzeczyodmawiającapozostałymnaukomprawnym(może
