Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.PLATON
DlaPlatona(427-347p.n.e.)ważnym,byćmożenajważniejszym,pro-
blememintelektualnymbyłakwestiaodróżnieniatego,corealne,rzeczywi-
ste,odtego,copozorne.Byłtoproblemnietylkoteoretyczny,ważnydla
filozofaiuczonego,aleipraktyczny,istotnydlapolitykaiadministratora.
RezultatemprzemyśleńPlatonawtymzakresiebyłajegoteoriaidei.We-
długniej,istniejądwarodzajebytu,tworzącedwaodrębneświaty-nie-
zmienneidee,któresąokreślonymiprzedmiotamiistniejącymipozaczasem,
przestrzeniąiludzkimpoznaniem,orazzmiennerzeczy,postrzeganeza
pomocązmysłów,mniejrealneniżidee,będącezaledwienietrwałymicie-
niamiidei.Ideeistniejąprawdziwie,rzeczyzaśconajwyżejstająsię.Rzeczy
sąodbiciami,cieniamiidei,ideezaśsąwzoramirzeczy.Rzeczytakmająsię
doidei,jakwstosunkudonichsamychmająsięcienielubodbiciawwodzie
-sąjedynieprzelotnymizjawiskami.RelacjeteoddałPlatonobrazowo
wowejsłynnejparaboliojeńcachuwięzionychwjaskini(którymitojeńcami
jesteśmymywszyscy)izwróconychtwarzamidojejwnętrzatak,żemogą
widziećjedyniecienieiodbiciatego,codziejesięnazewnątrz.Myteżzna-
mybezpośredniotylkorzeczy,tezaśsąjedyniecieniamiidei(por.Państwo,
VII,1-3;patrzantologia,ss.16-22).
Światideiiświatrzeczy,mimoswejodrębności,sąjednakzsobąpowią-
zane.Ideebowiemsąwzoramirzeczy,zaśporządekświatarzeczyjestodbi-
ciemporządkupanującegowświecieidei.Rzeczypoznajemyzapomocą
zmysłów,ideezaśprzezpojęcia.
Stosująctęontologiędomatematyki,Platontwierdził,żeistniejąokreś-
loneobiektyniezależneodczasu,przestrzeniiumysłuludzkiego,którena-
zywamy„jeden”,„dwa”,„trzy”itd.-awięcideearytmetyczne.Istniejąteż
wieczne,niezmienneiniezależneobiekty,takiejak„prosta”,„punkt”,
„okrąg”itp.-awięcideegeometryczne.Przedmiotymatematykinależą
zatemdoświataidei.Matematyka,któraopisujeteobiektyizwiązkimiędzy
20
