Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
RozdziałI.Ogólnywstęphistoryczny
prowadzeniezdańsyntetycznychzsamychtezanalitycznychjestjednakniemoż-
liwe.Takwięckażdadrogadogłównegoceluteoriipoznaniajestobarczona
błędemlogicznym,couzasadnia,żepoprawnametodycznieepistemologiajest
niemożliwa.ArgumentacjaNelsonajestniekiedytraktowanajakokontynuacja
sceptycyzmu.Wistocierzeczy,zachodzitutajbardzoważnaróżnica,gdyżNelson
niekwestionowałwiedzy(uważał,żemożeonapoprzestaćnapewnościpsycho-
logicznej),atylkoepistemologię,asceptycy,przeciwnie,uznawaliepistemologię
(tezydese),aleniepoznanie.Niekwestionowałzaśpoznania,gdyżodróżniałjego
genezęodjegouzasadniania.DlaNelsonaistnieniepoznaniabyłooczywistejako
faktnamocyanalizypsychologicznej,akwestionowałepistemologięzpowodów
logicznych(por.Dodatek§2).
WdrugiejpołowieXIXw.pojawiłsięteżintuicjonizmgłoszonyprzez
Bergsona.Przyjąłonirracjonalizmwkwestiiźródełpoznania.Bergsonrozpoczął
odkrytykiintelektu.Argumentował,żekompetencjeintelektusąograniczonedo
nauki,gdzieanalizajestmetodąwłaściwą.Bergsonwcalenienegowałnaukiijej
roliwżyciuczłowieka,aleuważał,żepoznanienaukoweniedotykategoaspektu
rzeczywistości,któryjestważnydlafilozofa.Toprzekonaniebyłoradykalnie
przeciwscjentyzmowiiznaczyło,żemetodanaukowajestbezwartościowadla
filozofa.Wszczególności,intelektzawodziwprzypadkustrumieniabezpośrednich
świadomości,atojestrealnośćpodstawowa.Daneteniemogąbyćanalizowane,
tj.rozbieranenaelementy,gdyżkażdaanalizaupraszczaswójprzedmiot,czyni
gostatycznym,dzieligonaczęściiopracowujezapomocąkategoriiilościowych
imechanicznych.Metodaanalitycznazależyodjakiejśuprzednioobranejper-
spektywy,atakżejestpośrednia,ponieważkorzystazsymbolizmu.Rzeczywiste
daneświadomościmusząbyćujmowaneinaczej,mianowicieprzezintuicję,która
syntetyzuje,nieanalizuje.Chwytaswójprzedmiotmomentalnie,wjegointegral-
ności,obejmujejegodynamikę,jestniezależnaodtychczyinnychperspektyw,
nakierowanajestnajakości,aprzedewszystkimdostarczapoznaniabezpośred-
niego,tj.wolnegoodsymboliiesencjalnego.Takaotoanalogiaumożliwiabliższe
zrozumienieintencjiBergsona.Załóżmy,żechcemypoznaćjakąśbudowlę.
Możemytozrobićdwojako,mianowicieprzezdopasowaniedosiebiezdjęć
poszczególnychdetaliarchitektonicznychiułożenieznichobrazucałościlubteż
przezspojrzenienatębudowlęiobjęciejejjednymrzutemoka.Pierwszysposób
modelujeanalizę,tj.poznanienaukowe,adrugidziałanieintuicjiprowadzącedo
syntetycznego(aleniewsensiekantowskim)objęciacałościijejistoty.Trzeba
jednakpamiętać,żewszelkieanalogiesąwtymprzypadkujedyniepomocami,
arealnedziałanieintuicjitrzebauchwycićsamemu.
