Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
§2.Krótkizaryshistoriiepistemologii
33
nychprawd.Starałsięwszystkouzasadnićdedukcyjnietraktujączasadępie-
rwszejjaźnijakoaksjomatepistemologii.Niejestjasne,czyHegelwogóle
dopuszczałepistemologięzuwaginatezępanlogizmugłoszącą,żemyśljest
identycznazbytem,askorotak,towszystko,codajesiępowiedziećopoznaniu
mieścisięwontologii.PozostawiająctękwestięinterpretatoromHegla,można
jednakwyprowadzaćkonsekwencjeepistemologicznezpanlogizmu,anawet
argumentować,żetoontologiajestredukowalnadoepistemologii.Jakbynie
było,Hegelokazałsięfilozofemwpływowymtakżeiwsprawachepistemo-
logicznych(metodadialektyczna),atojestwystarczającypowódbytraktować
jegoepistemologięwsposóbautonomiczny.Bytimyślpodlegająnieustannym
zmianom.Niesąoneprzypadkowe,leczregularneizmierzającewpewnym
kierunku:stadiawyższenastępująponiższychwedleogólnych,koniecznych
ilogicznychpraw;stądidealizmHeglajestczęstonazywanylogicznym.Niemniej
jednaklogikawrozumieniuHeglabyłaczymścałkowicieodmiennymod
logikiformalnej.Abytopodkreślić,Hegelpowiadałologicedialektycznej
jakowyższej,ponieważnadajesiędobadaniazmieniającejsięrzeczywistości.
FilozofiaHeglabyłaradykalnieracjonalistyczna,gdyż,jegozdaniem,wszystko,
corealnejestracjonalne,logiczne(tj.dialektyczne)ikonieczne.Metodadia-
lektycznaniejestdedukcyjna.GdyHegelmówiowynikaniu,manamyśli
jakąśspecjalnąrelacjęintensjonalnąopartąnazasadachdialektycznych,np.
regulerozwojuprzezkolejnenegacjelubregulejednościprzeciwieństw.Jeszcze
jedenmomentepistemologiiHeglawartjestwzmianki.Wedlejegofilozofii,
rzeczywistośćjesthistoryczna:późniejszefazyrozwojuobejmująwcześniejsze,
awtensposóbto,corealne„wleczezasobą”własnąhistorię.Byłtopogląd
nowyibardzowpływowy,szczególniedlarozwojumetodologiihumanistyki,
wobrębiektórejhistoriazawszebyłaijestnajważniejsza.Wistocierzeczy,
Hegelmożebyćtraktowanyjakofilozoficznyojciechistoryzmu.Wzwiązku
ztympojawiłasiękwestiapodstawowa:czymożliwajestobiektywność,nie-
zależnieodperspektywyhistorycznej?Hegeludzieliłpozytywnejodpowiedzi
wtymwzględzie,alerównocześnietwierdził,żeobiektywnośćwymagatrans-
cendentalnejperspektywyujawniającejsięwDuchuAbsolutnym,ostatniej
faziekosmicznejewolucji.To,comożejestszczególnieistotnezpunktuwidzenia
niniejszejksiążki,poleganatym,żelogikatranscendentalna(np.dialektyczna
wsensieHegla)byłaprzeciwstawianalogiceformalnej.
InnaformaidealizmupojawiłasięwfilozofiiSchleiermachera,pozostającego
posilnymwpływemromantyzmu.Schleiermacherzmierzałdoustaleniareguł
rozumieniamyśli.Ponieważmyślisąwyrażaneprzezjęzyk,sposobyoperowania
materiałemlingwistycznymstanowiłyosobliwieważnyproblemwepistemologii
Schleiermachera.Wtensposób,rolajęzykawpoznaniudoprowadziłaSchleier-
macheradoideihermeneutykijakoogólnejteoriirozumienia.Przednim,
hermeneutykabyłapojmowanajakosztukainterpretacjiwteologii,filologii
inauceprawa;wgruncierzeczy,każdaztychdyscyplinposiadaławłasne
odrębneregułyinterpretacjitekstów.Schleiermacherjakopierwszypostawił
kwestięogólnejhermeneutykijakometodystosowalnejwrozmaitychdziedzinach
