Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
RozdziałI.Ogólnywstęphistoryczny
TheoriederErkenntnis(mniejwięcejwtymsamymznaczeniujakuKrugego).
WyrazErkenntnistheoriepojawiłsięnaprzełomielattrzydziestychiczterdzies-
tych,aletrudnoustalić,ktoużyłgoporazpierwszy.Popularnośćzawdzięczana
pewnogłośnemuartykułowiE.Zellera,„UeberBedeutungundAufgabeder
Erkenntnistheorie”(Oznaczeniuizadaniuteoriipoznania)(Zeller1877;jestto
tekstwykładuotwierającegokursZellerapoświęconylogiceiteoriipoznania
w1862).Zellerpodkreślił,główniezestanowiskaheglizmu,wzajemnezwiązki
logikiiteoriipoznania,atakżezarysowałkrągproblemówepistemologicznych.
Zaliczyłdonichpytaniaoźródłaprzedstawień,osubiektywneiobiektywne
elementywpoznaniuorazomożliwościrozwijaniapoznaniaprzezwnioskowanie.
(DG1)TerminyErkenntnistheorieiErkenntnislehrestałysięrówniepopu-
larnewliteraturzeniemieckiejitakjestdodzisiaj.Tendruginiejestwłaściwie
przetłumaczalnynajęzykpolski.WprawdzieLehrewjednymzeswychznaczeń
słownikowychodpowiadasłowu'teoria,,aleniejesttosenspodstawowy,który
wiążesiębardziejznauczaniem.Gdywtytulejakiejśksiążkiwystępujesłowo
Lehrbuch,jesttosygnał,żejesttopodręcznik.Takwięc,słowoErkenntnislehre
oznaczabardziejsumęwiadomościprzekazanychprzezznawcęprzedmiotuniż
teoriępoznaniajakocośanalogicznego(zpunktuwidzeniasłowa'teoria,)do
teoriikwantówczyteoriimnogości.
Polskitermin'epistemologia,wywodzisięzesłowaepistemology(urobionego
odgreckiegowyrazuepistemeoznaczającegowiedzę),użytegoporazpierwszy
przezszkockiegofilozofaJ.FerrierawdzieleInstitutesofMethaphysic:The
TheoryofKnowingandMetaphysis(Ferrier1854,s.48-49):
Cojestpoznaneiczymjestpoznawanie?[...]Ztądystynkcjąbadamyiwyjaśniamy
prawadotyczącezarównopoznawaniaitego,cojestpoznane[...].Tendziałnaukijest
wsposóbwłaściwyzwanyepistemologią-naukąlubteoriąpoznawania,wtakim
samymsensiejakontologiajestteoriąbytu[...].Odpowiadaonanaogólnepytanie
„Czymjestpoznanie”?
Użyciebyłopodobnejakwliteraturzeniemieckiej,alezwracauwagę,że
Ferrierwtytuledałtheoryofknowing,copoteminniautorzyzmienilinatheory
ofknowledge.Wprawdzieterminepistemologyjestużywanyznacznieczęściej
wliteraturzebrytyjskiejniżtheoryofknowledge,tojednakobaokreślnikisą
równoprawne.Podobniejestzfrancuskim,gdziemamyépistémologieithéorie
delaconnaissance;Niemcy,którzypoprostunieużywająsłowaEpistemologie
(niemogęrzeczjasnawypowiadaćsięuniwersalnie,alenieznalazłemwniemiec-
kichsłownikachfilozoficznychhasłataknazwanego).Polskaterminologiajest
wotyledobrympołożeniu,żeobienazwysąużywanezamienniebezżadnych
dodatkowychpresupozycji.Takteżpostępujęwniniejszymopracowaniu.
(DG2)K.Twardowski(por.Twardowski1911)zwracałuwagę,żepojawiają
siępewneproblemyjęzykowe.Chociażprzymiotnikerkenntnistheoretischjest
