Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
WROWADZENIE
Dramatyotematycechłopskiej(LampkaoliwnaiGłazgraniczny)bliższesądoktrynienatu-
ralizmu,natomiastpowrótdodramaturgiimłodopolskiej,sięganiedowzniosłościznamionują
nmitologiczne”ujęcietematuAlcestyoraznbiblijny”kostiumBetsabe.Wlatachtrzydziestychdo-
konasięzmianaideowapołączonazzastosowaniemnowychwzorcówdramaturgicznychlPokój
dziecinny,Waszkorespondentdonosi,Domekzkart,SindSieJude?zbliżająsiędoformydokumen-
tarnej,poświadczającejautentycznośćpolityczno-społecznejproblematykiutworówlKazimierz
BartoszyńskiuznajeDomekzkartzaprzykładutworudotyczącegonkrótkiegookresuhistorycz-
niedoniosłego”,usytuowanegonnapograniczuliteraturydokumentalnej”,odwołującegosiędo
pozaliterackiejwiedzyosprawachaktualnych28l
Jakwidać,takżewobrębieformdramaturgicznychmamydoczynieniazestosowaniemza-
miennikagatunkowego,cojestświadomągrąautorskąicelowymdziałaniemjukstapozycyjnyml
Zegadłowiczwykorzystujetesamewątkiitematy,anawettesameutwory(jakwprzypadku
wariantówŻywotaMikołajaSrebrempisanego)wrozmaitychukładach,zmieniającczęściowoma-
teriałikonstrukcjętekstu,łączącutworyprozatorskieipoetyckiewcyklelPostępujewtensposób
zballadami,układanymiwróżnychzbiorachwzestawyozmieniającejsięwobrębieintertek-
stualnyminterpretacjilDodatkowymczynnikiemstajesiętuwymiarintersemiotyczny,obecny
wcyklachballadowych,łączącychtekstzautentycznąludowągrafikąbeskidzkichrzemieślników
—artystów,czywstarannieprzemyślanychiprzedyskutowanychzgrafikiemStefanemŻechow-
skimilustracjachdoMotorówl
PrzykładreportażowejfaktograficznościobecnyjestwMotorach,powieścimającejdwiepłasz-
czyznyznaczeńlPopierwsze,pokazujewagęrzeczywistościhistorycznejłączonejzfabułąlPo
drugie,ujawniaskładnikiutworupoświadczającejegoautentyczność,powiązaniefikcjiliterac-
kiejirealnegokonkretu,ścisłezwiązkibudująceideowystatuspowieścilSkładnikiautentyczne
wzmacniająsugestięnhistoryczności”powieści,jakąmabyćwautorskiejintencji(iwczytelniczej
świadomości)powieściowarzeczywistośćświataprzedstawionegolTakjest,oczymjużwspo-
minaliśmy,zfinałowymiscenamiMotorówlRozpoznawalnełączeniefaktuifikcjitonietylko
chwytkompozycyjny,wpisywanietego,coliterackie,wto,cohistoryczne,aleprzedewszystkim
nadawanieideologiipowieściowejaksjologiiświadectwahistorycznegolInnejestznaczeniekre-
acjiartystycznej,inne,przedewszystkimmocniejsze,materiałunprawdziwego”,ocharakterze
źródłowymlPodmiotautorskiwutworachZegadłowiczaniemacharakteruinstytucjonalnego,
jestzakamuflowanywepizodach,czasemwmotywachipostaciachl
Fikcjonalnabiografianautora”,wprzeciwieństwiedoelementówempirycznejbiografiinZe-
gadłowicza”wZmorach…,atymbardziejwMotorach,niestanowiwyraźnegowątku,niemożna
ztegomateriałuodtworzyćcałościbiografiiniczymwpowieścibiograficznejlByłbytoraczej,
wedleterminologiiLévinasa,śladautora,podkreślającyjegonieobecność,niżwyraźnydo-
wódjegoaktywnejobecnościwewnątrztekstulMimetyczność,widocznawyraźniewZmorach…,
wMotorachzostajepodporządkowanasymbolicepowieścioartyście,opartejnamodelugreckie-
gobogaPanaprzekształconegowpoetęidziewięciumuzzamienionychwewspółczesnekobietyl
Koncepcjatapowodujedodatkowerozluźnieniezwiązkówmiędzypowieściąoartyścieibiogra-
28KlBartoszyński:KonstrukcjaczasuwliteraturzepolskiejXXwieku(szkicsyntezy)lW:Idem:Powieśćwświe‑
cieliterackości.SzkicelWarszawa1991,sl121l
