Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
o„sierotach,wwłasnychdomachwywołańcach”6wykluczająmożli-
wośćidentyfikacjiitożsamości,korespondująnatomiastzuwagami
Kołłątaja7iKropińskiego8oemigrantachorazwięźniachpolitycznych
przebywającychpozakrajem.Otóżksiądzpodkanclerzyuważasięza
wygnańca„zziemiojców”i„więźniaziemicudzej”,drugizaśzwy-
mienionychpoetów,przywołującNiemcewicza,nazywago„zwła-
snejojczyznywygnańcem”,cowobuwypadkachodsyładopozo-
stawanianaobczyźnie.Wanalizowanychwierszachchodzizaś
oniecoinnywymiarobcości,niejakowewnętrzny.Dlazilustrowania
tejsytuacjimożnabyprzywołaćwypowiedzianedużopóźniejiprzy
zupełnieinnejokazjiwyznanieRimbauda:„Jajesteminny”,wskazu-
jącenaniemożnośćrozpoznawaniasiebiejakopodmiotui,coistot-
niejsze,napostrzeganiesiebiejakoobcego.Wwypadkuutratynie-
zawisłościprzezPolskęw1795rokuowaobcośćmiałaponiekąd
wymiarstrukturalny(„jesteśmyinni,ponieważżyjemywinnym
świecie”),dotyczyłaróżnychdziedzinżycia–nietylkonarzuconej
siłąadministracji,aleteżmowycudzoziemcówrozlegającejsięnauli-
cachmiast,obcegorytuału,nowegokalendarzaetc.Dodatkowo,
przeżywanaprzezPolakówwpostaciskrajnej,niesytuowałasię
„gdzieindziej”:odtego,cowłasne,nieoddzielałajejżadnagranica,
niebyłateżtłemzwyczajnościaniteżmniejlubbardziejzaskakują-
cymkontrastemztym,coswojskie.Wsamymwnętrzuwłasnego
świataotwierałasiędlanichjakoszczelinaobcościrozsadzającado-
tychczasowyporządekinarzucającanowy.JaktwierdziBernhard
Waldenfels,radykalnieobcytoświat,wktórymniejesteśmyusiebie:
„zaczynasiętam,gdziewłasnybyt,własneimię,awięctakżewłasne
miejscesamenaznaczonesąpiętnemobcości”9.
Każdyztrzechaspektówobcości(miejsca,własnościirodzaju),
októrychmówiautorStudiówzfenomenologiiobcego,dajeosobieznać
wwierszachporozbiorowych.„Niemaszjużojczyzny,niemaszna-
szejziemi,/Bógwie,gdziepołożęmeśmiertelnezwłoki”–pisze
KołłątąjwSmutkuIII10.„Pierwszyrazjużniepolskiedzisiajwnaszej
ziemi/Słońcesmutnezachodząc,zalałokrwawemi/Farbamiiob-
łoki,iniebozachodnie”–czytamynawstępieSnuJózefaMorelow-
6RkpsBibl.Ossolineum859II.
7H.Kołłątaj,Uwaginademnąsamyminadmoimuwięzieniem,[w:]P.Żbikowski,Po-
ezjewięzienneHugonaKołłątaja.Studiaiteksty,Wrocław1993.
8L.Kropiński,DoKsiężnejIzabeliCzartoryskiej,rkpsBibl.Nauk.PAUiPANwKra-
kowie1285.
9B.Waldenfels,Topografiaobcego.Studiazfenomenologiiobcego,tłum.J.Sidorek,
wprowadzenieS.Czerniak,Warszawa2002,s.211.
10MojesmutkipodczasdługiejniewoliwJosefstadzie,dz.cyt.
